یادداشت-یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم

یادداشت

یادی از اولین و رشک‌برانگیزترین نماز جمعه تهران

بوده‌‌اند فقهایی که حکم به حُرمت نماز جمعه در زمانه‌‌ی غیبت داده‌‌اند. ملا احمد نراقی نقل کرده بود که فقهایی چون شیخ مفید و سید مرتضی علم الهدی و شیخ طوسی از قائلین به تحریم و عدم جواز نماز جمعه در زمانه‌‌ی غیبت بودند. ‌[۱]‌ حتی نقل شده است که مرحوم آیت‌ﷲ بروجردی نیز نماز جمعه را غیر مشروع می‌‌دانسته و می‌‌گفته است که «شیعه در اصل نماز جمعه و دأب نماز جمعه نداشت؛ و نماز جمعه از این‌جا باب...

نکته‌ی مغفول مدرنیزاسیون آموزشی در ایران

نگاهی کوتاه به رابطه‌ی شیخ عبدالکریم حائری یزدی و عبدالکریم رشدیه

چندی پیش به بهانه هفتاد و سومین سالگرد درگذشت میرزا حسن رشدیه (بنیانگذار نظام آموزش ابتدایی جدید ایران) مطالب مختلفی در رسانه‌ها منتشر شد که وجه مشترک اغلب آن‌ها تقبیح روش‌های حذفی مخالفان مذهبی و سنتی رشدیه در تفسیق و تکفیر وی بود؛ این‌که برخی روحانیون تبریز و تهران وی را به بابی‌گری و خروج از دین متهم کردند و مدارس وی را ویران ساختند. در درستی این گزاره‌ها تردیدی نیست، اما این‌ها تمامی...

طلبه شدم تا مستقل بمانم

گفتاری از مرحوم آیت‌الله حائری شیرازی

تابستان ۹۳ بود و هوا گرم، در محله قم نو به خانه آیت‌ﷲ حائری رفتیم؛ تنها بود و برایمان شربت آبلیمو درست کرد. از چرایی طلبه‌شدنش پرسیدم و گفت‌وگو شکل گرفت و در شماره ۱۵ مجله حاشیه منتشر شد. بخش‌هایی از آن را در ادامه می‌خوانید. **** فرزند مجتهد بودم؛ در خانواده تشویق می‌شدم که روحانی باشم؛ منتها در مسأله‌ی گرفتن و دادن وجوهات وقتی این دو تا را با هم مقایسه می‌کردند، دادن وجوهات را برای خودم بهتر...

زعیم زاهد

یادداشتی درباره‌ی آیت‌الله هیبت‌الله یکتایی

دکتر حبیب‌ﷲ بابایی رییس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی است. نوشتار حاضر به قلم ایشان است به‌مناسبت درگذشت آیت‌ﷲ حاج شیخ هیبت‌ﷲ یکتایی؛ اولین امام جمعه شهرستان خلخال و مؤسس حوزه علمیه جعفریه خلخال. پیکر این عالم فرزانه، جمعه دوم مهرماه سال 1395 از مقابل حسینیه شهدای گمنام تشییع و در محل حوزه علمیه جعفریه خلخال به‌خاک سپرده شد. آیت‌ﷲ یکتایی به علت کسالت و کهولت، در سن ۹۳ سالگی دعوت حق را لبیک...

خیزش عمومی علیه موجودیت رژیم صهیونیستی

نگاهی به مواجهه‌ی آیت‌الله کاشانی و بروجردی با تأسیس اسرائیل

30 نوامبر 1947 مجمع عمومی سازمان ملل طی قطعنامه 181 رأی به تقسیم فلسطین به دو کشور داد. 14 ماه مه سال 1948 میلادی،‌ دوران قیمومیت بریتانیا بر فلسطین به پایان رسید؛ در همان روز شورای ملی یهود در تل‌آویو تشکیل شد و موجودیت رژیم صهیونیستی را اعلام کرد. 5 تا 11 دقیقه بعد،‌ دولت ایالات متحده آمریکا به ریاست هری ترومن، اسرائیل را به صورت "دو فاکتو” به رسمیت شناخت. به دنبال آناتحاد جماهیر شوروی؛ در فاصله تنها...

نامه‌ی محمد قزوینی به شیخ‌ فضل‌الله نوری

علامه‌ محمد قزوینی، فرزند ملاعبدالوهاب‌ گلیزوری‌ قزوینی‌ (معروف‌ به‌ ملا‌ آقا)، سال‌ ۱۲۹۴. ق‌ در تهران‌ به‌ دنیا آمد و تا ۱۳۰۶ .ق‌ که‌ پدرش‌ حیات‌ داشت،‌ مقدمات‌ صرف‌ و نحو عربی‌ را نزد وی‌ آموخت. پس‌ از فوت‌ پدر، سرپرستی‌ وی‌ را شیخ‌ محمدمهدی‌ عبدالرب‌ آبادی‌ مشهور به‌ شمس‌ العلمای‌ قزوینی‌ به‌ عهده‌ گرفت‌ که‌ از ادبای‌ بزرگ‌ عصر و (همچون‌ پدر قزوینی) یکی‌ از چهار نویسندهٔ‌...

بهشتی به روایت بهشتی

"من، محمد حسینى‌بهشتى که گاه به اشتباه محمدحسین بهشتى مى‌نویسند.."

آنچه در ادامه می خوانید، روایت شهید بهشتی از زندگی و فعالیت های سیاسی خویش است. در این بخش اطلاعاتی نهفته است که مطالعه آن برای خواننده خالی از لطف نخواهد بود. تولد و خانواده من محمد حسینى‌بهشتى که گاه به اشتباه محمدحسین بهشتى مى‌نویسند، نام اولم محمد و نام خانوادگى‌ام ترکیبى است از حسینى بهشتى. در دوم آبان 1307 در شهر اصفهان در محله لومبان متولد شدم. منطقه زندگى ما یک منطقه قدیمى است، از مناطق...

نگاهی به زندگی و مبارزات آیت‌الله شیخ حسن صانعی

آیت‌الله شیخ‌ حسن‌ صانعی‌ در 1313 ش‌ در شهرستان‌ شهرضا به‌ دنیا آمد. پدرش‌ حجت‌الاسلام‌ والمسلمین‌ شیخ‌ محمدعلی‌ صانعی‌ از روحانیون‌ شهرضا بود. وی‌ تحصیلات‌ خود را همراه‌ با برادرش‌ آیت‌الله شیخ‌ یوسف‌ صانعی‌ در زادگاه‌ خود آغاز کرد و سپس‌ جهت‌ تداوم‌ تحصیل‌ حوزوی‌ به‌ حوزه‌ی‌ علمیه‌ی‌ اصفهان‌ رفت‌. وی‌ پس‌ از فراگیری‌ دروس‌ مقدماتی‌ و سطح‌، به‌ شهرستان‌ قم‌ رفت‌. وی‌...

استاد مطهری، فلسفه و دانش روز

: چند ویژگی برای استاد مطهری آقای مطهری از نظر داشتن ویژگی های چندی، شخصیت ممتازی در میان متفکران ایرانی است. الف: داشتن میراث حوزوی و دانشگاهی و مطالعات کتابهای روز، یکی از مهم ترین آنهاست. کسانی مانند شهید بهشتی و برخی از تحصیل کردگان دیگر آن وقت هم مانند علامه نوری و جز آنها همین مسیر را رفته بودند، اما قدرت علمی مطهری، روابط او با چهره های علمی در تهران، و قرار گرفتنش در محور دانش روز، در...

برای حضرت آیت‌الله خویی از منظر یک مقلد امام خمینی

این یادداشت نخستین بار در سال ۱۳۹۱ در سایت شفقنا منتشر شده است. این روزها که مصادف با سالگرد وفات حضرت آیت الله العظمی خویی است و نام و یاد آن بزرگوار به میان آمده است ، فرض است تا به نکته قابل تاملی درباره ایشان، داشته باشم. این سالها در عراق هر جا که حشر و نشری باشد، به ویژه نزد علما و نزدیکتر، ساکنان خیابان شارع الرسول نجف اشرف که منزلگاه مراجع شیعه است، نام آیت الله خویی بسیار به...

مرام فکری شیخِ انقلابی

باید او را فرزند حوزه مشهد نامید. آیت‌ﷲ ابوالقاسم خزعلی در مشهد به علوم دینی پرداخته بود و فضای علمی این شهر در اختیار بزرگانی چون شیخ هاشم قزوینی و مجتبی قزوینی بود. شاید وجه مشترک این حوزه بی‌مهری به دستاوردها و علوم جدید و دل بستن به سنت و منقولات دینی است. خزعلی نیز درس‌آموز این بزرگان بود. وی در جایی گفته بود: «چون من در مشهد در خدمت استادانی مانند مجتبی قزوینی بودم از سرمایه‌های علمی...

تفاوت مشی شیخ علی کرکی و شیخ بهایی در معاشرت با اهل سنت از نظر سید نعمت الله جزائری

سید نعمت الله جزائری (م 1112) در شرح عوالی اللئالی، به مناسبتی، و از این بابت که نویسنده این اثر متمایل به حکمت و فلسفه بوده، بحثی را مطرح می کند که جالب است. محور این بحث به تدریج در باره مواضع شیخ بهایی در مسائل مختلف، و شاید از همه مهمتر تفاوت دیدگاه و رفتار او با شیخ علی کرکی است. به نظرم بحثی خواندنی است. سید نعمت الله جزائری در همان آغاز به ستایش از مولف یعنی ابن ابی جمهور احسایی می پردازد و می گوید:...

ماجرای پیام امام خمینی برای پاپ ژان پل دوم

ماجرای پیام امام خمینی برای پاپ ژان پل دوم

حجت‌الاسلام والمسلمین سید هادی خسروشاهی در 8 اسفند ماه 1398 دار فانی را وداع گفت. استاد خسروشاهی از مورخان برجسته و مبارزان نهضت اسلامی، پس از پیروزی انقلاب به عنوان اولین سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان انتخاب شد. *** اولین مواجهه با دربار واتیکان *** حجت‌الاسلام خسروشاهی در خاطرات خود درباره اولین مواجهه با پاپ و واتیکان می‌گوید: دستگاه پاپی و اصولاً دربار واتیکان همواره از لحاظ سیاسی، در جناح...

سیاستِ سکوتِ شیخ عبدالکریم حائری

نگاهی به منش سیاسی مؤسس حوزه علمیه قم

آیت‌ﷲ شیخ عبدالکریم حائری را با نام مؤسس حوزهٔ علمیه قم می‌شناسند. رشد و باروری حوزهٔ قم، کار سهلی نبود. سیاست‌های رضاخانی و استعمار انگلیسی، مجالی برای رشد دینداری نمی‌داد. شیخ عبدالکریم اما درایت کرد و سیاست پیشه کرد و حوزهٔ قم را بال و پر داد. منش سیاسی شیخ اگرچه مقبول مخالفان حاکمیت نمی‌افتاد، اما حوزهٔ علمیه را از تعرّض نجات می‌داد. وی می‌کوشید تا از مداخله در امور سیاسی پرهیز کند و سلوک...

بیانیه یک عالم اخباری در گلایه از تکفیر و تفسیق خود توسط مجتهدان

جریان اخباری در قرن دوازدهم هجری، قدرت زیادی در عتبات و ایران بدست آورد، گرچه همواره مجتهدان نیز قدرتمندانه برابر آنان می ایستادند. زمانی که جنبش اخباری، با فعالیت گسترده علمی وحید بهبهانی روبرو شد، شکست قابل ملاحظه ای را تجربه کرد، با این حال، این وضعیت، به این معنا نبود که جریان اخباری گری که در طول بیش از یک قرن در مدارس اصلی شیعه نفوذ کرده بود، شکست را بپذیرد. شاگردان مکتب وحید،...

روایت‌هایی از سومین شهید محراب

سید عبدالحسین دستغیب را به عنوان سومین شهید محراب می‌‌شناسند. او در محضر علمایی چون سید ابوالحسین اصفهانی و آقاضیاء عراقی فقه و اصول آموخته بود و در محفل حضرات انصاری همدانی و سید علی آقا قاضی نیز حاضر شده و تعیلم عرفان دیده بود. اطرافیان و همراهانش، از برخی وجوه شخصیتی او پرده برداشته‌‌اند که در ذیل به اندکی از آنها می‌‌شود: ۱-«روزی مردی میان‌سال با قیافه عشایری آمد و گفت: می‌‌خواهم...

شیخ محمدحسین کاشف الغطاء و التفات به اسلام امروزین

شیخ محمدحسین کاشف الغطاء از علمای برجسته نجف بود. او اما به مرجعیت فراگیری نائل نیامده بود. علت این امر را سید رضی شیرازی- از شاگردان وی- این‌گونه بیان کرده است که در دوره‌ای که شیخ زندگی می‌کرد معاصر قوی و زبردستی داشت. میرزا حسین نائینی، میرزای اصفهانی، آقا ضیاء عراقی، آقا سید کاظم شیرازی، آقا میرزا علی آقا شیرازی و در ایران حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی همه از معاصرین قوی او بودند. و می‌دانید که...

سید حسن شیرازی، مجاهدت علمی با رویکردی اجتماعی

بیش از یک قرن و نیم است که مرجعیت شیعه در خاندان شیرازی تداوم یافته است. علاوه بر مرجعیت، شهادت هم یکی از ویژگی‌های این خانواده است. تعداد زیادی از اعضای این بیت شریف، به شهادت رسیده‌اند. آیت‌ﷲ سید حسن شیرازی یکی از شهدای این خاندان است. دغدغه‌های سیاسی و اجتماعی او در نجف پرورش یافت و از محضر بزرگانی چون سید هادی میلانی، شیخ محمد رضا اصفهانی، میرزا مهدی شیرازی و برادرِ بزرگش، سید محمد شیرازی...

و إخواناً حسبتهم دروعا، فکانوها و لکن للأعادی

روایت دکتر احمد مهدوی دامغانی از محاکمه‌اش در دادگاه انقلاب

بسم‌الله الرحمن الرحیم/ الحمدلله رب‌العالمین و صلی‌الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین فاضل گرامی و ارجمند آقای جعفر پژوم حفظه‌الله تعالی ـ که بنده نمی‌دانم جناب ایشان به کسوت روحانیت ملبّسند تا برای ادای احترام به ایشان از عناوین و نُعوت مصطلح برای آن دسته از علماء که ظاهرا امروزه برای اطلاق آن عناوین به مخاطب و غایب هیچ ضابطه و قاعده متّبَعی ملحوظ نمی‌شود، استفاده کنم یا از ادعیه و نعوت دیگر...

در محضر سه حکیم

طباطبایی، الاهی قمشه‌ای و آشتیانی در خاطرات داریوش شایگان

شخصیت ‌پرجاذبه ‌علامه طباطبایی من از محضر چهار تن فیض برده‌ام که ‌هر یک ‌از آنها برایم ارزش خاص خود را دارد. بی ‌هیچ ‌تردیدی، علامه طباطبایی را بیش از همه ‌ستوده و دوست داشته‌ام. به او احساس ارادت و احترامی سرشار از عشق و تفاهم داشته‌ام‌. سوای احاطه وسیع او ‌بر ‌تمامی گسترة فرهنگ اسلامی ‌(می‌دانیم که او مؤلف کتاب ماندگار «المیزان» در تفسیر قرآن است که در بیست جلد منتشر شده)، آن خصلت او...