دغدغه ای که ناکام ماند؛

مخالفت امام خمینی با حمایت مالی دولت و نهادهای انقلابی از حوزه علمیه

5 بهمن 1401

برخلاف شایعات و تبلیغات منفی جهت ‌داری که در قالب‌های مختلف و توسط عناصر صاحب برنامه ساخته و پرداخته می‌شود و البته گاهی بعضی افراد بی‌اطلاع نیز به آن دامن می‌زنند، وضع مادی طلاب حوزه‌های علمیه و بسیاری از روحانیون مناطق مختلف کشور بسیار بد است. عده‌ای از طلاب، به دلیل مشکلات معیشتی، از ادامه تحصیل در حوزه‌های علمیه منصرف و به بازار کار جذب می‌شوند. عده‌ای نیز که به دلایلی نمی‌خواهند تحصیل را رها کنند، بخشی از وقت خود را صرف کارهائی از قبیل فعالیت در قالب پیک موتوری، اسنپ، شستن ظرف‌ها در رستوران‌ها و شاگردی مغازه‌ها می‌کنند. با اینحال، شرایط بسیار متغیر قیمت‌ها و بالا رفتن لحظه‌ای هزینه‌های زندگی، اجاره‌ خانه و مخارج تحصیل فرزندان موجب می‌شود حتی همین افراد که تلاش می‌کنند با کار کردن بخشی از هزینه‌های زندگی را تامین کنند، هرگز نتوانند از خجالت زن و فرزند بیرون بیایند و از عهده تامین حداقل‌های معیشتی آنها برآیند. شهریه‌ها هم بقدری ناچیز هستند که در برابر سنگینی مخارج زندگی کنونی اصولاً به حساب نمی‌آیند.

در کنار این واقعیت اسفناک، هر ساله در فصل مطرح شدن بودجه کل کشور در مجلس شورای اسلامی فهرستی از ردیف‌های بودجه دستگا‌ه‌های مختلف فرهنگی از جمله حوزه علمیه و بعضی نهادهای مرتبط با آنان به رسانه‌ها و به ویژه فضای مجازی راه می‌یابد که عملاً به آن شایعات و تبلیغات منفی کمک می‌کند. این فهرست بقدری تاثیرگذار است که هرکس آن را می‌بیند تصوری غیر از آنچه با هدف شایعه‌ سازان و دست ‌اندرکاران آن تبلیغات منفی منطبق باشد به ذهنش خطور نمی‌کند. طبیعی است که در کوران این تبلیغات پرحجم، واقعیت تلخی مانند روزگار بسیار سخت طلاب حوزه‌های علمیه و روحانیون مناطق مختلف کشور و تنگناهای معیشتی آنها کاملاً به فراموشی سپرده می‌شود و کسی به آن فکر نمی‌کند. نکته تاسف‌‌آور اینکه این قشر تنگدست و بشدت فقیر، اکثریت قشر روحانی کشور را تشکیل می‌دهند و تاسف‌ بالاتر اینکه تصور عمومی شکل گرفته از آن شایعات و تبلیغات منفی، درست عکس این واقعیت را باور دارد!

درباره آن فهرست کذائی که واقعیت هم دارد، توجه به این نکته رنج‌آور ضرورت دارد که یکی از کارکردهایش دامن زدن به همان شایعات و تبلیغات منفی است. افکار عمومی با دیدن این فهرست به این تصور نادرست می‌رسد که این پول به طلاب داده می‌شود و هر روحانی در هرجا که باشد از آن سهمی دارد، غافل از اینکه این پول بودجه دستگاه‌های بی‌خاصیتی است که به رسم بوروکراسی امروزی به جیب عده‌ای کارمند پشت ‌میز نشین می‌رود. روشن‌ترین دلیل بی‌خاصیت بودن این دستگاه‌ها هم اینست که حوزه‌های علمیه قبل از به وجود آمدن این دستگاه‌های عریض و طویل، بدون وجود آنها اداره می‌شدند و خروجی بسیار بهتری هم داشتند. این پول، بود و نبودش تفاوتی برای طلاب حوزه‌های علمیه و روحانیون مناطق مختلف کشور ندارد. البته وجود این ردیف بودجه این خاصیت را دارد که حوزه را به دولت‌ها وابسته می‌کند و از مستقل بودن محروم می‌نماید. اکنون که در لایحه بودجه سال آینده (1402) 60 درصد افزایش پیش‌بینی شده، 60 درصد هم به وابستگی‌ اضافه خواهد شد.

امام خمینی که زیر بار پول گرفتن حوزه علمیه از دولت نرفت به همین دلیل بود که می‌خواست استقلال حوزه حفظ شود.

در ادامه نظر صریح امام خمینی در این خصوص را باهم مرور می کنیم:

‌‌زمان:‌‌ ‌‌13 خرداد 1366 / 6 شوال 1407 ‌

‌‌مکان: تهران، جماران‌

‌‌موضوع: لزوم پرهیز از تشریفات در حوزه های علمیه ‌

‌‌مخاطب: خمینی، سیداحمد‌

‌‌ [‌‌بسم الله الرحمن الرحیم. پدر و مراد بزرگوار. پس از سلام، زمانی که شورای مدیریت حوزۀ علمیۀ‌‌ ‌‌قم خدمت حضرتعالی رسیده بودند تقاضای کمک برای پیشبرد امور مربوط به حوزه را کرده بودند،‌‌ ‌‌حضرتعالی فرموده بودید: مسئله را به احمد بگویید تا او دنبال کند. قرار بر این شد که شورا در نامه ای به‌‌ ‌‌حضرتعالی مقدار احتیاجشان را بنویسند، آنان پس از بررسی، نامه ای برای حضرتعالی نوشتند... که در‌‌ ‌‌صورت عدم پرداخت پول از طرف شخص جنابعالی از بنیاد مستضعفان به آنها کمک گردد. نامۀ مذکور‌‌ ‌‌خدمتتان تقدیم شد. حضرتعالی فرمودید:

«چنین کاری را انجام نمی دهید و از طرف شماها به بنیاد‌‌ ‌‌چیزی گفته نشود هرچه پول و ساختمان زیاد گردد درس و معنویت کم می شود.»

و چند بار دیگر هم‌‌ ‌‌تقاضای برادرانمان را عنوان نمودم باز فرمودید: «من خیال می کردم آقایان پنجاه هزار تومان احتیاج‌‌ ‌‌دارند». خدمتتان عرض کردم: اگر چنین بود خودشان می پرداختند.... برای آقایان شورا مسئله حل نشده‌‌ ‌‌است و عقیده شان این است که: «تو (احمد) نخواسته ای نظر مبارک حضرت امام را که با این مسئله‌‌ ‌‌موافق بوده است به مسئولین حوزه ابلاغ کنی و یا شما یاد امام نیاورده ای که حضرت امام در این قضیه‌‌ ‌‌پول مورد احتیاج شورا را بپردازند... به حضرت امام عرض کن که اگر مسئله ای را به شما محول می کند،‌‌ ‌‌بعد موافقت کنند که موجب اینگونه حرفها نشود.»... 12 / 3 / 66 ـ احمد خمینی‌‌]‌

‌‌ ‌

‌‌بسمه تعالی‌

‌‌ نظر من همان است که قبلاً کِراراً گفته ام: من با این تشریفات مخالفم، و برای حوزۀ‌‌ ‌‌علمیه مضر می دانم. اساسْ اسلام و تحصیل است که با این نحو زیاده رویها منافی است.

و‌‌ ‌‌من از بعض آقایان تعجب می کنم که تو را زیر سؤال بردند. من باید عرض کنم به آقایان‌ که تا این تاریخ هیچ موردی، حتی این مورد، نبوده است که احمد برخلاف گفته یا نوشتۀ‌‌ ‌‌من بدون اطلاع من تصرفی بکند. بلی، بعضی اوقات در سخنرانیهای اینجانب احمد و‌‌ ‌‌دیگران، حتی اشخاصی از رادیو و تلویزیون، نظراتی می دهند که مورد قبول می شود. از‌‌ ‌‌خداوند تعالی توفیق همگان را خواستارم.‌ و به احمد نصیحت می کنم که جدیت در جلب رضای خداوند حاضر ناظر نماید، و از‌‌ ‌‌طعن و لعن دیگران نهراسد.‌

‌‌13 خرداد 66‌

‌‌روح الله الموسوی الخمینی‌

‌‌ ‌

‌‌

صحیفه امام جلد 20 صفحه 277 بودجه حوزه علمیه حوزه قم صدسالگی حوزه صد سالگی حوزه امام خمینی سید احمد خمینی