گزارشی از نشست قم پژوهان به مناسبت یکصدمین سال تاسیس حوزه قم؛

مروری بر عملکرد مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم در صد سالگی حوزه علمیه

9 اسفند 1401

حجت‌الاسلام محمدحسین فروغی، در نشست بنیاد قم‌پژوهی که در مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم برگزار شد، ضمن معرفی مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم عنوان کرد: مرکز اسناد قم از سال ۵۹ کار خود را آغاز کرد و حمید روحانی موسس این مرکز بوده است که اولین کار ایشان کتاب تاریخ نهضت امام خمینی (ره) بود که بعد از انقلاب و حضور در قم، مرکز اسناد انقلاب را در کوچه آبشار راه‌اندازی می‌کند و اولین کارهای مرکز نیز انجام کارهای معمول مثل برش روزنامه‌ها و آرشیو اسناد معمولی بوده است.

وی اظهار کرد: از سال ۵۸ و ۵۹ دستوری مبنی بر تجمیع اسناد موجود در مراکز مختلف در مرکز اسناد صادر می‌شود و در سال ۶۱ مرکز اسناد تهران تاسیس می‌شود و بخشی از اسناد قم به آنجا منتقل می‌شود.

وی با اشاره به مسئولان مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم در طی این سال‌ها بیان کرد: از سال ۷۴ مسئول مرکز تغییر می‌کند و روح‌الله حسینیان جایگزین سیدحمید روحانی می‌شود که ایشان از سال ۷۴ تا سال ۸۹ فعالیت می‌کند و بعد از این تاریخ تا سال ۹۹ آقای پورمحمدی به این جمع اضافه می‌شود.

مسئول مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم به روند فعالیت مرکز در طی سال‌های مختلف اشاره کرد و ادامه داد: مهم‌ترین کار مرکز در سال ۵۹ تا سال ۶۴ انجام مصاحبه با خانواده‌های شهدای ترور و انقلاب بوده است که در این راستا با حدود هزار نفر مصاحبه شده است. با توجه به اینکه قم خاستگاه انقلاب اسلامی و مرکز حوزه علمیه بوده است، مرکز اسناد سپس شروع به پرداختن به علمای قم می‌کند و با انجام مصاحبه با آنان سعی در ثبت تاریخ قم می‌نماید.

حجت‌الاسلام فروغی با اشاره به فعالیت‌های خود در طول یک‌سال فعالیت در این مرکز بیان کرد: من از اسفند سال گذشته روی کار آمدم است و در این مدت به دنبال عبور از فضای نظامی و حماسی به سمت فضای فرهنگی بودیم و یکی از کارهایی که در این راستا انجام گرفته است، ثبت تاریخ شفاهی هنر قم با مصاحبه با اساتید برجسته در زمینه‌های مختلف هنر بوده است و تاکنون قریب به صد مصاحبه در این زمینه انجام شده است.

وی با بیان اینکه در قم ثبت تاریخ شفاهی هنر کار دشواری است، افزود: در این راستا در قم اعتماد کمتری وجود دارد و دشواری کار این است که باید در ابتدا و برای ورود به مصاحبه با اساتید، اعتمادسازی کرد که این کارها چون مدت زمان بیشتری می‌طلبد، به تبع آن نیازمند همت بیشتری نیز است.

وی تاریخ شفاهی و جمع‌آوری اسناد را به عنوان دو کار مهم این مرکز خواند و گفت: دغدغه‌ای که از ابتدا داشتم این بود که با توجه به‌ اسنادی که در دیگر مراکز جمع آوری می‌شود، در مرکز اسناد موازی کاری نشود و در حقیقت هیچ موسسه‌ای در قم تاریخ شفاهی کار نمی‌کند مگر اینکه ما از آن مطلع هستیم تا از دوباره کاری پرهیز شود.

مسئول مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم اظهار کرد: طبق برآورد آخر ما از آرشیو مرکز که متعلق به پنج ماه قبل است، در مجموع حدود ۴۰ هزار ساعت مصاحبه در مرکز اسناد موجود است که ۷ هزار ساعت آن در قم انجام گرفته و مابقی در تهران انجام شده است.

وی به اقدامات مرکز اسناد برای صد سالگی حوزه نیز اشاره کرد و یادآور شد: ما طی دوسال اخیر کاری را برای صد سالگی حوزه شروع کردیم و علاوه بر تعامل و همکاری با مجموعه‌هایی که برای این موضوع کار می‌کردند، لیستی از طرح‌هایی که می‌شد به مناسبت این ایام انجام داد تهیه کردیم و به طور کلی دو کار انجام شد که اولا مراکز اسنادی و تاریخی تهران را به دبیری مرکز اسناد قم گرد هم آوردیم و کار اسنادی و تاریخی برای صدسالگی حوزه را آغاز کردیم که ثمره آن حدود بالغ بر ۴۰ جلد کتاب و سه ویژه نامه شد.

حجت‌الاسلام فروغی تصریح کرد: مرکز اسناد تا سال ۶۷ دفتر اسناد بوده که از سال ۶۷ به تاکید امام خمینی (ره) مبنی بر ضبط تاریخ انقلاب و اسلام به صورت صوتی، تصویری و آرشیو آن برای در امان ماندن از تحریف، همه مصاحبه‌ها به صورت صوتی و تصویری ضبط می‌شود.

وی در رابطه با ثبت تاریخ قم به صورت گزینشی گفت: گزینشی برخورد کردن با اسناد و دخالت دادن غرایز در انتشار اسناد قابل توجیه نیست و این اشکال وجود دارد که تلاش ما بر اجتناب از این رویه و پاک کردن خط قرمزها بوده تا بتوانیم همه روایت‌ها را بشنویم و به همین دلیل اکنون با افرادی با ذائقه و چهره‌های گوناگون مصاحبه‌هایی در حال انجام است.

وی در رابطه با ثبت تاریخ انقلاب از زبان توده‌های مردم عنوان کرد: دغدغه نخست آقای روحانی از همان روزهای اول و حتی اصرار و تاکید امام خمینی (ره) نیز بر ثبت تاریخ توده مردم بوده است و اشکالی که به مراکز اسناد وجود دارد این است که به سمت ثبت تاریخ توده‌ها نرفته اما این مرکز این دغدغه را دارد و تاحدی آن را انجام می‌داده و اکنون نیز کارهایی در این راستا در حال انجام است.

حجت‌الاسلام فروغی با گلایه از بی‌توجهی مسئولان قم نسبت به ثبت تاریخ انقلاب این شهر گفت: در قم مسئولان نسبت به تاریخ قم اهمیت چندانی قائل نیستند و آن را تفننی می‌دانند، اما در شهرهای دیگر کارهای خوبی در زمینه ثبت تاریخشان انجام گرفته است، لذا برای ما نیز مهم است که تاریخ قم ثبت شود و در این زمینه از افرادی که در هر زمینه به حفظ تاریخ قم کمک کنند حمایت می‌کنیم.

وی مراحل کار این مرکز را برشمرد و تصریح کرد: در ابتدای کار مصاحبه انجام و سپس تدوین می‌شود و در مرحله سوم نیز یک نفر کار را بررسی می‌کند و اگر ابهام یا عدم سازگاری با تاریخ وجود داشته باشد، طی جلسه‌ای به راوی منتقل می‌شود که اصلاح آن توسط راوی انجام می‌گیرد و اگر این اصلاحات انجام نشود با سیاست مرکز در پاورقی این تعارض توضیح داده می‌شود.

وی تمرکز مرکز اسناد را بر تاریخ معاصر دانست و بیان کرد: اگر بخشی به تاریخ حوزه علمیه پرداخته شده است و یا اگر ورودی به قبل کردیم حتما بین انجام این کارها و تاریخ قم نسبتی وجود داشته و همواره در این مرکز ثبت تاریخ قم جزو اولویت‌های ما بوده است.

صدسالگی حوزه صدسالگی حوزه صد سالگی حوزه حوزه قم مرکز اسناد انقلاب اسلامی تاریخ شفاهی