شبهای حوزه : جلسه پنجم

روحانیت و مرزبانی از جامعه در نگاه آیت الله مصباح

19 آبان 1403

در این نشست حجت الاسلام و المسلمین مجتبی مصباح به ارائه نکاتی پیرامون موضوع جلسه پرداختند که در ادامه گزارشی از آن تقدیم شما میگردد.

در ابتدا مجری برنامه به منابعی اشاره کردند که مخاطبین می توانند با مراجعه به آنها، با نگاه مرحوم مصباح پیرامون حوزه و روحانیت بیشتر آشنا شوند. آثاری همچون مباحثی درباره حوزه، ذو الشهادتین امام و ... .

علی اکبری مبتنی بر مصاحبه ها و سخنرانی های مرحوم مصباح معقتد است که ایشان روحانی را کسی میداند که علاوه بر شناخت دین و عامل بودن به آن، مسول اجرای مبانی دین در جامعه نیز هست. لازمه ی این مسولیت، باور داشتن به راهنمای جامع بودن دین اسلام در ابعاد مختلف زندگی بشر است. مجری برنامه در ادامه به آسیب شناسی وضعیت مجود حوزه در نگاه آیت الله مصباح پرداختند و نکاتی مطرح کردند از جمله :

متاسفانه حوزه و روحانیت در جامعه زیست نمی کند و از نیاز های معاصر خود به خوبی آگاه نیست
روحانیت آمادگی کامل برای پاسخ گویی به پرسش های ناظر به دین و هم چنین اعمال مبانی دینی در جامعه نیست
دین نیز پاسخ گوی تمام مسائل هست با این حال نتوانسته ایم از حیث دانشی این ادعا را بصورت مطلوب اثبات کنیم
در انتها مجری برنامه برخی از اقدامات مرحوم مصباح مانند : مطالبه برگزاری درس اخلاق از آیت الله بروجردی، تاسیس واحد آموزش موسسه در راه حق، تاسیس بنیاد باقرالعلوم، تاسیس موسسه امام خمینی، تاسیس کانون طلوع و... که در راستای تحول در حوزه بود را ذکر کرده و تاکید داشتند که در باور علامه مصباح تحول در حوزه باید در دو حیطه مدیریت نیروی انسانی و تحول در دانش های معارفی و روش های استنباطی پیگیری شود.

در قسمت دوم برنامه حجت الاسلام مصباح به ارائه نکات بسیار خوب و تاریخی در موضوع نشست پرداختند. ایشان بیان داشتند که : مرحوم آیت الله مصباح نقل میکردند که روحانیت در چشم برخی مردم دارای شان و جایگاه خوبی نبود. آنها روحانی را افرادی می دانستند که از موقعیت های مناسب و ارزشی، جامانده اند و لذا به حوزه پناهنده شده اند . از طرفی روحانیت نیز برای خودش شانی جز منبری و امام جماعت قائل نبود و اصلا خودش را در سطحی نمی دید که بخواهد به مسائل جدی جامعه حتی بصورت علمی ورود کند. این امام خمینی بود که توانست هم نگاه روحانیت را تغییر بدهد و شان های دیگری برای او تعریف کند. که این اقدام امام هم در راستای تغییر نگاه عمومی به دین بود، که خیلی ها بدلایل زیادی همچون فشار حاکمان و مستبدان، دین را از وظایف اجتماعی جدا کرده بودند. با این نگاه مرحوم مصباح می فرمودند برخی اوقات در همان اوائل طلبگی، ساعت ها فکر میکردیم که چه کارهایی می شود برای حوزه و جامعه انجام داد.

در ادامه جلسه آقای مجتبی مصباح به سیر تاریخی برخی اقدامات تحولی مرحوم آیت الله مصباح پرداختند. ایشان مطرح کردند که : شاید بشود اولین اقدام ایشان قبل از انقلاب را تاسیس مجموعه ای به نام ولایت دانست. جمعی متشکل از افرادی همچون مرحوم بهشتی که دغدغه شان بازنگری در مبانی دینی و دانش های مرتبط با آن بدلیل حل مسائل معاصر بود.

بعد از آن به سمت طراحی و تاسیس معاونت آموزش موسسه در راه حق رفتند. ایده ایشان از این اقدام تربیت طلابی بود که بتوانند بصورت تخصصی و با توانایی بالا در مهارت هایی همچون نویسندگی و فهم دانش های جدید، به پاسخ گویی شبهات معاصر بپردازند.

بعد از پیروزی انقلاب ایشان سومین اقدام خود را رقم زدند یعنی تاسیس بنیاد باقرالعلوم که با حمایت مرحوم امام خمینی محقق شد. در کنار تاسیس بنیاد باقرالعلوم دفتر همکاری حوزه و دانشگاه را با محوریت پیگیری و تحقق دانشگاه اسلامی ایجاد کردند. که در سال 1361 یک دوره آموزشی با محوریت اساتید دانشگاه، دانشجویان، و برخی پژوهشگران برگزار شد که در آن علاوه بر درس گفتارهای معارفی از قرآن، به مباحث مختلفی در راستای تحقق دانشگاه اسلامی می پرداختند.

بعدها بنیاد باقرالعلوم با توسعه و گستره جدی در حوزه نیروی انسانی، ایده های جدید محتوایی و پذیرش بیشتر طلاب مواجهه بود که به موسسه امام خمینی تبدیل شد.

مهم ترین دغدغه مرحوم علامه مصباح از نگاه کارشناس نشست، تحول در مبانی علوم انسانی بود. ایشان مطرح کرد که : آیت الله مصباح معتقد بودند تا زمانی که در مبانی علوم انسانی تحول ایجاد نکنیم و خوب آن ها را آموزش ندهیم، نمی توانیم به سمت جامعه اسلامی پیش برویم. ما نیاز به نظریه پردازی داریم نه صرفا آموزش برخی دانش های خارج از برنامه حوزه. و این یعنی همان دین شناسی و اعمال مبانی دینی در جامعه که متاسفانه در حوزه آنچنان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است.

شاید بتوان یکی از مهمترین اقدامات ایشان در راستای این دغدغه را، تاسیس گروه تربیت مربی اخلاق در دهه 1370 دانست که الان تبدیل به گروه اخلاق در موسسه امام خمینی شده است. مرحوم مصباح تصریح میکردند که ما باید از چارچوب های اسلامی جامعه حراست کنیم و جلوی انحرافاتی که چه در حوزه نظری و جه عملی رخ میدهد را بگیریم.

تاسیس مدرسه رشد را شاید بتوان آخرین اقدام ایشان در تربیت نیروی کارآمد دانست. ایشان مطرح میکردند که باید از همان ابتدا به سمت گزینش تخصصی طلاب و تربیت علمی آنها با نگاه به تحول در مبانی علوم انسانی برویم. در انتها کارشناس نشست مطرح کردند که : آیت الله مصباح از پیشگامان تحول در حوزه بودند چه در سطح دانشی با نظریه پردازی در مسائلی همچون فلسفه اخلاق و چه در سطح عملی با تاسیس مجموعه های مختلف تربیت نیرو مانند موسسه امام خمینی.