معرفی کتاب «تربت پاکان قم»

5 اردیبهشت 1401

کتاب «تربت پاکان قم» مجموعه سه‌جلدی است که آقای عبدالحسین جواهر کلام آن را تألیف و انتشارات انصاریان قم منتشر کرده است. این کتاب، از جمله کتب تراجم است که به شرح زندگانی تعدادی از علما و اولیای مدفون در سرزمین قم اختصاص دارد. تراجم، یکی از رشته‌های سودمند تاریخ است که از گذشته‌های دور، مورخان به آن عنایت داشته‌اند؛ برای نمونه، شرح زندگانی انبیا، اصحاب، خلفا، علما، فقها، شعرا و دیگر طبقات، در پرتو این رشته از تاریخ، یعنی تراجم، نگاشته شده است. نویسنده این اثر، سال‌های متمادی، در نقاط مختلف ایران به دنبال آگاهان، شاگردان و نوادگان شخصیت‌های بنامی بود که شرح زندگانی آنها در این کتاب آمده است. نویسنده، به چهار گوشه ایران سفر کرده و نکات دقیق و ارزشمندی را به صورت میدانی از افراد مطلع و آگاه به‌دست آورده و در قالب یک تراجم مستند، نگاشته است و در پایان هر تراجم احوال، اسناد و منابع آن، ذکر شده است. نویسنده، قهرمان‌های داستان خود را از میان شخصیت‌ها و چهره‌های پاکدل و پاک‌نهاد مدفون در تربت پاک قم برگزیده و به همین دلیل، اثر ارزشمند خود را «تربت پاکان قم» نام نهاده است. او در این اثر، شرح زندگانی، تاریخ تولد، تاریخ وفات، آثار وجودی، سوانح زندگی، اساتید، شاگردان، تألیفات و دیگر ابعاد مربوط به فرزانگان و فرهیختگان مدفون در قم را با دقت، حوصله، صراحت، رعایت نزاکت و به دور از افراط و تفریط، به ترتیب الفبا آورده است. با توجه به اینکه راز و رمز قداست قم، از برکت وجود مرقد مطهر فاطمه معصومه(س) نشئت می‌گیرد، به همین دلیل، شرح زندگانی آن بانوی بی‌همتا زینت‌بخش صفحات این کتاب شده است. مؤلف، در میان بیش از یکصد اثر ارزشمند که دراین‌باره تألیف شده است، کتاب مهم تاریخ قم، نوشته ناصر‌الشریعه را برگزیده و متن کامل آن را در سرآغاز کتاب قرار داده، سپس شرح زندگانی هزاران شخصیت بنام و استاد فرهیخته را به ترتیب الفبا آورده است. این کتاب، بعد از کتاب‌های «آئینه دانشوران»، «آثار‌الحجه» و «گنجینه دانشمندان»، چهارمین اثر جامع، در این زمینه کتاب سه‌جلدی «تربت پاکان قم» است. موضوع این سه جلد و 1934 صفحه، شرح حال زندگی کسانی است که در قم به خاک سپرده شده‌اند. در این سه جلد، شرح حال سه گروه آمده است: امام‌زادگان، پادشاهان و فرزانگان. در جلد اول، ابتدا شرح حال زندگی نویسنده کتاب آمده، سپس زندگی حضرت فاطمه معصومه(س) و پادشاهان مدفون در قم بیان شده است. در بخش بعدی، شرح حال امام‌زادگان مدفون در قم آورده شده و در نهایت، زندگی فرزانگان مدفون در قم شرح داده شده است. این فرزانگان شامل عالمان دین و مراجع عظام و افراد مشهور سیاسی هستند. در جلدهای دوم و سوم، بخش فرزانگان مدفون در قم، ادامه داده شده است.