یادداشت-یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم

یادداشت

روحانیت و حوزه علمیه در آیینه خاطرات دکتر سید حسین نصر

سید حسین نصر(زاده ۱۹ فروردین ۱۳۱۲ش/ ۱۹۳۳م) فیلسوف، نویسنده، نظریه‌پرداز، رئیس پیشین دانشگاه آریامهر (صنعتی شریف)، رئیس پیشین انجمن شاهنشاهی فلسفه و حکمت ایران و استاد مطالعات اسلامی دانشگاه جورج واشنگتن در آمریکا است. نصر با تألیف آثار و سخنرانی در محافل علمی غرب در معرفی فلسفه و حکمت ایرانی-اسلامی و آیین تشیع به غرب، بسیار تأثیرگذار بوده و کتاب استادش علامه طباطبایی به نام «شیعه در...

خاطراتی از منش علمی و اخلاقی آیت‌الله‌العظمی خویی

: مجموعه خاطراتی که پیش روی دارید، در دوران حیات مرجع نامدارجهان تشیع مرحوم حضرت آیت‌الله العظمی سیدابوالقاسم خویی(قده) و توسط همکار و محرر آن بزرگ، آیت‌الله حاج شیخ محمدکاظم خوانساری به نگارش درآمده است. *** بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین و الصلاه و السلام علی خیر خلقه و افضل بریته محمد و عترته الطاهرین و لعنه‌الله علی اعدائهم و منکری فضائلهم ابد‌الابدین و...

خیلی از روایات طبی، اَسناد درستی ندارند

تقریرات گعده علمی آیت‌الله‌العظمی شبیری زنجانی

: گعده روزانه علمی آیت‌ﷲ‌العظمی شبیری زنجانی حوالی اذان مغرب و حتی روزهای تعطیل در دفتر این مرجع تقلید ۹۰ساله تشکیل می‌شود. این جلسات با حضور برخی استادان و محققان حوزوی به بررسی موضوعات و مسائل مختلف علوم دینی می‌پردازد. البته این تقریرات به‌معنی مواضع رسمی و فتاوای ایشان نیست و مقلدان باید به رساله عملیه ایشان مراجعه کنند. **** در باب تعارض، احتمال تقیه کافی است و نیاز به قطع نیست (۴...

در جست‌وجوی مخاطبان از دست رفته

نگاهی به رویکردهای فرهنگی و اجتماعی آیت‌الله حائری شیرازی

از زمانی که کتاب‌های موریس مترلینک ـ فیلسوف و نمایشنامه‌نویس شهیر بلژیکی ـ را از کتابفروشی‌های اطراف حرم حضرت معصومه(س) می‌خرید، تا واپسین لحظات زندگی‌اش که دغدغه شرک‌آمیز بودن علوم انسانی را داشت، شش دهه طول کشیده بود. آیت‌ﷲ محی‌الدین حائری شیرازی (۱۳۹۶ – ۱۳۱۵) از خبرسازترین ائمه جمعه تاریخ جمهوری اسلامی بود؛ نه از آن رو که سخنان سیاسی‌اش جنجال به‌پا کند، بلکه او دو بار با طرح دو...

کارنامه مرحوم هاشمی رفسنجانی؛ به‌مثابه یک شخصیت حوزوی

چهارده ساله بود که از روستایش در کرمان به قم آمد؛ زمستان سرد و سخت ۱۳۲۷. حوزه جدید قم، دوره نوپایی خود را طی می‌کرد. آیت‌ﷲ بروجردی به تازگی به درخواست برخی علمای قم در این شهر مقیم شده بود و تهران نیز روزهای ملتهبی را می‌گذراند. هم محمدرضا شاه به تازگی به سلطنت رسیده بود و هنوز دوره اقتدارش آغاز نشده بود، و هم قم جدید، حوزه‌ای جوان و مرجعیت آیت‌ﷲ بروجردی، هنوز مرجعیتی تام و فراگیر نشده بود. شیخ...

یادی از اولین و رشک‌برانگیزترین نماز جمعه تهران

بوده‌‌اند فقهایی که حکم به حُرمت نماز جمعه در زمانه‌‌ی غیبت داده‌‌اند. ملا احمد نراقی نقل کرده بود که فقهایی چون شیخ مفید و سید مرتضی علم الهدی و شیخ طوسی از قائلین به تحریم و عدم جواز نماز جمعه در زمانه‌‌ی غیبت بودند. ‌[۱]‌ حتی نقل شده است که مرحوم آیت‌ﷲ بروجردی نیز نماز جمعه را غیر مشروع می‌‌دانسته و می‌‌گفته است که «شیعه در اصل نماز جمعه و دأب نماز جمعه نداشت؛ و نماز جمعه از این‌جا باب...

نکته‌ی مغفول مدرنیزاسیون آموزشی در ایران

نگاهی کوتاه به رابطه‌ی شیخ عبدالکریم حائری یزدی و عبدالکریم رشدیه

چندی پیش به بهانه هفتاد و سومین سالگرد درگذشت میرزا حسن رشدیه (بنیانگذار نظام آموزش ابتدایی جدید ایران) مطالب مختلفی در رسانه‌ها منتشر شد که وجه مشترک اغلب آن‌ها تقبیح روش‌های حذفی مخالفان مذهبی و سنتی رشدیه در تفسیق و تکفیر وی بود؛ این‌که برخی روحانیون تبریز و تهران وی را به بابی‌گری و خروج از دین متهم کردند و مدارس وی را ویران ساختند. در درستی این گزاره‌ها تردیدی نیست، اما این‌ها تمامی...

طلبه شدم تا مستقل بمانم

گفتاری از مرحوم آیت‌الله حائری شیرازی

تابستان ۹۳ بود و هوا گرم، در محله قم نو به خانه آیت‌ﷲ حائری رفتیم؛ تنها بود و برایمان شربت آبلیمو درست کرد. از چرایی طلبه‌شدنش پرسیدم و گفت‌وگو شکل گرفت و در شماره ۱۵ مجله حاشیه منتشر شد. بخش‌هایی از آن را در ادامه می‌خوانید. **** فرزند مجتهد بودم؛ در خانواده تشویق می‌شدم که روحانی باشم؛ منتها در مسأله‌ی گرفتن و دادن وجوهات وقتی این دو تا را با هم مقایسه می‌کردند، دادن وجوهات را برای خودم بهتر...

زعیم زاهد

یادداشتی درباره‌ی آیت‌الله هیبت‌الله یکتایی

دکتر حبیب‌ﷲ بابایی رییس مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی است. نوشتار حاضر به قلم ایشان است به‌مناسبت درگذشت آیت‌ﷲ حاج شیخ هیبت‌ﷲ یکتایی؛ اولین امام جمعه شهرستان خلخال و مؤسس حوزه علمیه جعفریه خلخال. پیکر این عالم فرزانه، جمعه دوم مهرماه سال 1395 از مقابل حسینیه شهدای گمنام تشییع و در محل حوزه علمیه جعفریه خلخال به‌خاک سپرده شد. آیت‌ﷲ یکتایی به علت کسالت و کهولت، در سن ۹۳ سالگی دعوت حق را لبیک...

خیزش عمومی علیه موجودیت رژیم صهیونیستی

نگاهی به مواجهه‌ی آیت‌الله کاشانی و بروجردی با تأسیس اسرائیل

30 نوامبر 1947 مجمع عمومی سازمان ملل طی قطعنامه 181 رأی به تقسیم فلسطین به دو کشور داد. 14 ماه مه سال 1948 میلادی،‌ دوران قیمومیت بریتانیا بر فلسطین به پایان رسید؛ در همان روز شورای ملی یهود در تل‌آویو تشکیل شد و موجودیت رژیم صهیونیستی را اعلام کرد. 5 تا 11 دقیقه بعد،‌ دولت ایالات متحده آمریکا به ریاست هری ترومن، اسرائیل را به صورت "دو فاکتو” به رسمیت شناخت. به دنبال آناتحاد جماهیر شوروی؛ در فاصله تنها...

نامه‌ی محمد قزوینی به شیخ‌ فضل‌الله نوری

علامه‌ محمد قزوینی، فرزند ملاعبدالوهاب‌ گلیزوری‌ قزوینی‌ (معروف‌ به‌ ملا‌ آقا)، سال‌ ۱۲۹۴. ق‌ در تهران‌ به‌ دنیا آمد و تا ۱۳۰۶ .ق‌ که‌ پدرش‌ حیات‌ داشت،‌ مقدمات‌ صرف‌ و نحو عربی‌ را نزد وی‌ آموخت. پس‌ از فوت‌ پدر، سرپرستی‌ وی‌ را شیخ‌ محمدمهدی‌ عبدالرب‌ آبادی‌ مشهور به‌ شمس‌ العلمای‌ قزوینی‌ به‌ عهده‌ گرفت‌ که‌ از ادبای‌ بزرگ‌ عصر و (همچون‌ پدر قزوینی) یکی‌ از چهار نویسندهٔ‌...

بهشتی به روایت بهشتی

"من، محمد حسینى‌بهشتى که گاه به اشتباه محمدحسین بهشتى مى‌نویسند.."

آنچه در ادامه می خوانید، روایت شهید بهشتی از زندگی و فعالیت های سیاسی خویش است. در این بخش اطلاعاتی نهفته است که مطالعه آن برای خواننده خالی از لطف نخواهد بود. تولد و خانواده من محمد حسینى‌بهشتى که گاه به اشتباه محمدحسین بهشتى مى‌نویسند، نام اولم محمد و نام خانوادگى‌ام ترکیبى است از حسینى بهشتى. در دوم آبان 1307 در شهر اصفهان در محله لومبان متولد شدم. منطقه زندگى ما یک منطقه قدیمى است، از مناطق...

نگاهی به زندگی و مبارزات آیت‌الله شیخ حسن صانعی

آیت‌الله شیخ‌ حسن‌ صانعی‌ در 1313 ش‌ در شهرستان‌ شهرضا به‌ دنیا آمد. پدرش‌ حجت‌الاسلام‌ والمسلمین‌ شیخ‌ محمدعلی‌ صانعی‌ از روحانیون‌ شهرضا بود. وی‌ تحصیلات‌ خود را همراه‌ با برادرش‌ آیت‌الله شیخ‌ یوسف‌ صانعی‌ در زادگاه‌ خود آغاز کرد و سپس‌ جهت‌ تداوم‌ تحصیل‌ حوزوی‌ به‌ حوزه‌ی‌ علمیه‌ی‌ اصفهان‌ رفت‌. وی‌ پس‌ از فراگیری‌ دروس‌ مقدماتی‌ و سطح‌، به‌ شهرستان‌ قم‌ رفت‌. وی‌...

استاد مطهری، فلسفه و دانش روز

: چند ویژگی برای استاد مطهری آقای مطهری از نظر داشتن ویژگی های چندی، شخصیت ممتازی در میان متفکران ایرانی است. الف: داشتن میراث حوزوی و دانشگاهی و مطالعات کتابهای روز، یکی از مهم ترین آنهاست. کسانی مانند شهید بهشتی و برخی از تحصیل کردگان دیگر آن وقت هم مانند علامه نوری و جز آنها همین مسیر را رفته بودند، اما قدرت علمی مطهری، روابط او با چهره های علمی در تهران، و قرار گرفتنش در محور دانش روز، در...

برای حضرت آیت‌الله خویی از منظر یک مقلد امام خمینی

این یادداشت نخستین بار در سال ۱۳۹۱ در سایت شفقنا منتشر شده است. این روزها که مصادف با سالگرد وفات حضرت آیت الله العظمی خویی است و نام و یاد آن بزرگوار به میان آمده است ، فرض است تا به نکته قابل تاملی درباره ایشان، داشته باشم. این سالها در عراق هر جا که حشر و نشری باشد، به ویژه نزد علما و نزدیکتر، ساکنان خیابان شارع الرسول نجف اشرف که منزلگاه مراجع شیعه است، نام آیت الله خویی بسیار به...

مرام فکری شیخِ انقلابی

باید او را فرزند حوزه مشهد نامید. آیت‌ﷲ ابوالقاسم خزعلی در مشهد به علوم دینی پرداخته بود و فضای علمی این شهر در اختیار بزرگانی چون شیخ هاشم قزوینی و مجتبی قزوینی بود. شاید وجه مشترک این حوزه بی‌مهری به دستاوردها و علوم جدید و دل بستن به سنت و منقولات دینی است. خزعلی نیز درس‌آموز این بزرگان بود. وی در جایی گفته بود: «چون من در مشهد در خدمت استادانی مانند مجتبی قزوینی بودم از سرمایه‌های علمی...

تفاوت مشی شیخ علی کرکی و شیخ بهایی در معاشرت با اهل سنت از نظر سید نعمت الله جزائری

سید نعمت الله جزائری (م 1112) در شرح عوالی اللئالی، به مناسبتی، و از این بابت که نویسنده این اثر متمایل به حکمت و فلسفه بوده، بحثی را مطرح می کند که جالب است. محور این بحث به تدریج در باره مواضع شیخ بهایی در مسائل مختلف، و شاید از همه مهمتر تفاوت دیدگاه و رفتار او با شیخ علی کرکی است. به نظرم بحثی خواندنی است. سید نعمت الله جزائری در همان آغاز به ستایش از مولف یعنی ابن ابی جمهور احسایی می پردازد و می گوید:...

ماجرای پیام امام خمینی برای پاپ ژان پل دوم

ماجرای پیام امام خمینی برای پاپ ژان پل دوم

حجت‌الاسلام والمسلمین سید هادی خسروشاهی در 8 اسفند ماه 1398 دار فانی را وداع گفت. استاد خسروشاهی از مورخان برجسته و مبارزان نهضت اسلامی، پس از پیروزی انقلاب به عنوان اولین سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان انتخاب شد. *** اولین مواجهه با دربار واتیکان *** حجت‌الاسلام خسروشاهی در خاطرات خود درباره اولین مواجهه با پاپ و واتیکان می‌گوید: دستگاه پاپی و اصولاً دربار واتیکان همواره از لحاظ سیاسی، در جناح...

سیاستِ سکوتِ شیخ عبدالکریم حائری

نگاهی به منش سیاسی مؤسس حوزه علمیه قم

آیت‌ﷲ شیخ عبدالکریم حائری را با نام مؤسس حوزهٔ علمیه قم می‌شناسند. رشد و باروری حوزهٔ قم، کار سهلی نبود. سیاست‌های رضاخانی و استعمار انگلیسی، مجالی برای رشد دینداری نمی‌داد. شیخ عبدالکریم اما درایت کرد و سیاست پیشه کرد و حوزهٔ قم را بال و پر داد. منش سیاسی شیخ اگرچه مقبول مخالفان حاکمیت نمی‌افتاد، اما حوزهٔ علمیه را از تعرّض نجات می‌داد. وی می‌کوشید تا از مداخله در امور سیاسی پرهیز کند و سلوک...

بیانیه یک عالم اخباری در گلایه از تکفیر و تفسیق خود توسط مجتهدان

جریان اخباری در قرن دوازدهم هجری، قدرت زیادی در عتبات و ایران بدست آورد، گرچه همواره مجتهدان نیز قدرتمندانه برابر آنان می ایستادند. زمانی که جنبش اخباری، با فعالیت گسترده علمی وحید بهبهانی روبرو شد، شکست قابل ملاحظه ای را تجربه کرد، با این حال، این وضعیت، به این معنا نبود که جریان اخباری گری که در طول بیش از یک قرن در مدارس اصلی شیعه نفوذ کرده بود، شکست را بپذیرد. شاگردان مکتب وحید،...

...