یادداشت-یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم

یادداشت

فعالیت‌های امام خمینی در جهت تبلیغ مرجعیت آیت‌الله بروجردی

رحلت آیت‌الله الظعمی بروجردی در سال 1340 می‌رفت تا ضربه بزرگی به کیان حوزه علمیه قم بزند. علاوه‌ بر این شاید تحرکات برخی برای کسب عنوان مرجعیت موجبات اختلاف را برمی‌انگیخت. اما آنچه از روایات تاریخی برمی‌آید رفتار قابل تأمل امام خمینی پس از رحلت زعیم حوزه علمیه قم است که بخشی از آن در ذیل آمده است. فعالیت‌های تبلیغی امام خمینی برای آیت‌الله بروجردی آیت‌الله محمدعلی گرامی در بخشی از خاطرات...

روایتی از سیره اخلاقی و منش سیاسی موسس حوزه علمیه قم

موسس حوزه علمیه قم مرحوم آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری‌یزدی نقش بی‌بدیلی در تربیت نسل عظیمی از نیروهای دینی و مذهبی و ساماندهی تشکیلات روحانیت داشت. این مهم بدون در نظر گرفتن شرایط زمان و مکان جامعه آن روز محقق نمی‌شد. در همین رابطه آیت‌الله محمدعلی گرامی در بخشی از کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است به تبیین سیره اخلاقی و منش سیاسی موسس حوزه علمیه قم می‌پردازد....

وحدت اسلامی و مرحوم آیت‌الله حائری یزدی

مقاله ای کوتاه در مجله همایون ( سال اول بهمن 1313) به قلم مرحوم آیت الله حاج سید مصطفی خوانساری در باره وحدت اسلامی چاپ شده است که گرچه کوتاه است اما دست کم از دو جهت اهمیت دارد. نخست از این زاویه که وی یکی از شاگردان و نزدیکان آیت الله حائری بوده و محتوای مقاله خود را به نظر حضرت آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری – اعلی الله مقامه – رسانده و ایشان آن را تأیید کرده است. دوم آن که این نوشته به دلیل آن که...

حیات سیاسی حوزه علمیه قم تا دوره زعامت آیت‌الله حائری یزدی

تاریخچه تشکیل حوزه علمیه در شهر قم به قرون اولیه اسلامی بر می‌گردد. چرا که در نیمه دوّم قرن اوّل هجری، زمینه برای پی‌ریزی حوزه علمیه در قم به وجود آمد و برخی ائمه معصومین از تشکیل چنین حوزه‌ای خبر می‌دادند. در سال‌های بعد زمینه برای تشکیل و تکامل حوزه علمیه بیشتر فراهم شد. در زمان قیام ابومسلم خراسانی، قم پایگاه شیعه امامیه شد و برای نخستین بار مکتب امامیه، توسط اعراب اشعری در قم افتتاح گردید و...

رسانه های انقلابی حوزه علیمه قم در دوران مبارزه با رژیم پهلوی

طلاب جوان حوزه علمیه قم که طی دهه ۳۰ با مسائل فرهنگی جدید آشنا شده و در تحولات مذهبی - سیاسی سال‌های ۱۳۳۶ به بعد رشد کرده بودند، با شروع نهضت امام خمینی، دست به نگارش اعلامیه‌ها و بیانیه‌ها زده و به تدریج راه و رسم نگارش مقالات کوتاه و بلند سیاسی را فرا گرفتند. آن‌ها که عمدتا از شاگردان جوان درس امام خمینی بودند در حوالی سال‌های ۱۳۴۴ - ۱۳۴۱ فعالیت سیاسی چشمگیری داشتند. بخشی از نمود این...

حمله عمال رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه در قم دوم فروردین 1342

بعداز ظهر دوم فروردین مجلس سوگواری مدرسه فیضیه از سوی آیت الله گلپایگانی برگزار شد. عده زیادی از قشرهای مختلف در مجلس مزبور حاضر شدند. اطراف مدرسه و میدان آستانه از ماموران انتظامی موج می زد و مدرسه در محاصره آنان قرار داشت. صبح روز دوم فروردین ماشین های شرکت واحد، یکی پس از دیگری وارد قم شد و سرنشینان خود را پیاده کرد. کسی نمی دانست که سرنشینان آن چه کسانی هستند و روی چه غرض و انگیزه ای راهی قم شده...

حماسه 19 دی‌ماه 56 قم؛ جرقه‌ پیروزی انقلاب اسلامی

حرکت‌های مردمی همواره سرآغاز جنبش‌های بزرگی بوده است که پایه‌های به ظاهر مستحکم حکومت‌های ظالم را به لرزه درآورده و وجود دستگاه طویل و نامشروع آن‌ها را به نابودی کشانیده است؛ حکومت‌هایی که خود را وابسته و هم‌پا با مردم‌شان می‌دانند اما رعایت حقوق اصلی آن‌ها برایشان هیچ اهمیتی ندارد. از این رو گذشت زمان فاصله میان آن‌ها و مردم جامعه‌شان را روز به روز افزایش داده و به تدریج زیاده‌خواهی و...

چرا مؤسس حوزه علمیه قم «سیدصدرالدین صدر» را برای جانشینی برگزید؟

سوابق تاریخی حاکی است که سید صدرالدین صدر از بدو عزیمت به قم، مشاورت و دستیاری آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی بنیانگزار حوزه علمیه قم را برعهده گرفت و پس از رحلت استاد، مسئولیت بیشتر امور به ایشان واگذار شد. اسناد و نامه‌های موجود از مرحوم آیت‌الله صدر نشان می‌دهد که وقتی حضور در قم و همکاری با شیخ مؤسس را پذیرفت، برخی نزدیکان، از جمله برادرش سید محمدمهدی از او می‌خواهند که به نجف بازگردد،...

تحلیلی بر واقعه 19 دی 1356 قم

روحانیون اصولی پس از پیروزی بر اخباریون در اوایل دوره قاجار، گامهای بلندی در راستای انسجام درون گروهی برداشتند و اصلاحاتی در سلسله مراتب روحانی و دروس حوزوی ایجاد کردند و شکلی تکامل یافته تر از قبل به اوضاع حوزه های علمیه بخشیدند. انسجام درون گروهی روحانیت با داعیه سیاسی آنان نیز مقارن شد. این داعیه در جنبش رژی و نهضت مشروطه جنبه عینی تری یافت. با این همه، مواضع روحانیون سیاسی در قبال پدیده مشروطه...

تاسیس حوزه علمیه قم

روز سوم فروردین 1301 خورشیدی حوزه علمیه قم توسط آیت الله حاج شیخ‌عبدالکریم حائری یزدی تأسیس شد. قم از بزرگترین شهرهای مذهبی جهان تشیع به شمار می آید که از روزگاران نخست تولد تشیع در ایران به مرکزیت شیعه شهرت داشته و تا کنون نیز مرکزیت خود را در دانش و بینش اسلامی وتصمیم گیری درباره جریانات سیاسی و اجتماعی حفظ کرده است لذا تاریخ قم سابقه درخشانی در خصوص برپایی حوزه علمیه و پایگاه دینی مردم دارد اولین...

بعثت؛ نشریه داخلی حوزه علمیه قم

سیدهادی خسروشاهی نامی آشنا برای پژوهشگران تاریخ انقلاب است. او از آغاز نهضت اسلامی در دهه 1340 در میدان مبارزات سیاسی روحانیون حضوری فعال داشت. یکی از فعالیت‌های وی همکاری در نشریه بعثت بود. او از دست‌اندرکاران فعال این نشریه به‌شمار می‌رفت. بعثت که در سالهای 1342 تا 1344 توسط گروهی از طلاب و روحانیون حوزه علمیه قم به چاپ می‌رسید در واقع ارگان داخلی حوزه علمیه محسوب می‌شد. در فضای اختناقی که در آن...

بازخوانی قیام نوزدهم دی 1356

پس از شهادت آیت الله سید مصطفی خمینی (اول آبان 1356) فضای سیاسی ایران شاهد حوادثی بود که در دو دهه چهل و پنجاه، تجربه ای بی نظیر به شمار می آمد. اول این که سخنرانیهای فراوانی در بزرگداشت شخصیت این شهید برپا شد. تعداد این سخنرانیها به همراه محتوای سیاسی آنها نه تنها پهنه ایران، بلکه کشورهای همسایه و بسیاری از محافل دانشجویی در اروپا، آمریکا و آسیا را دربر گرفت. دوم این که در این مجالس تنها به گرامیداشت...

بازخوانی پرونده حمله رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه

حمله مأموران رژیم ستم شاهی به مدرسه فیضیه در سالروز شهادت امام صادق در سال ۱۳۴۲هر چند تصویر تلخی بر خاطره انقلاب باقی گذاشت، اما سرمنشأ بسیاری از رخدادهای سیاسی شد. از این رو در سالگرد این واقعه فجیع به بررسی زمینه‌های بروز آن و خاطرات باقی مانده و تأثیر این واقعه بر قیام خمینی کبیر می‌پردازیم. زمینه‌های حمله به مدرسه فیضیه در ماه‌های پایانی سال ۱۳۴۱، محمدرضا شاه که سالگرد ناکامی‌طرح...

اهداف کودتای سوم اسفند از دیدگاه آیت‌الله شهید مدرس

این موضوع که کودتای سوم اسفند 1299 و به قدرت رسیدن رضاخان یک طرح و عملیات کامل استعماری و انگلیسی بود از واقعیت های بسیار آشکار و ثابت شده تاریخ معاصر ایران است و اکنون همه می دانند که رضاخان ظاهر ماجرا محسوب می شد و کودتاگران واقعی که رضاخان را مثل عروسک می چرخاندند، کسانی غیر از لرد ریدینگ فرمانروای انگلیسی هندوستان و نایب السلطنه انگلیس ، وینستون چرچیل وزیر جنگ انگلیس ، اردشیر ریپورتر جاسوس و عامل...

آیا علامه گفته بود: «تنها شهید این انقلاب اسلام است»؟

به بهانه چهلمین سالگرد عروج ملکوتی علامه سید محمد حسین طباطبایی، بخشی از گفتگوی پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی با خانم نجمه‌سادات طباطبایی دختر گرامی علامه و همسر شهید قدوسی بازنشر می شود. خانم طباطبایی با به فعالیت های سیاسی شهید قدوسی، درباره موضع علامه در قبال این مبارزات گفت: حاج آقا از فعالیت‌های آقای قدوسی کاملا مطلع بودند و کارهای ایشان را قبول داشتند.اصلا اینطور نبود که ایشان را...

فعالیت‌های قرآنی یک طلبه در دوران نهضت اسلامی

پیشرفت نهضت اسلامی در کنار مبارزات سیاسی مرهون فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی نسلی از روحانیون و طلابی بود که مقوله تبلیغ را فرصتی برای آموزش معارف اسلامی و گسترش فضای انقلابی می‌دانستند. به همین مناسبت و به بهانه ایام ماه مبارک رمضان پای خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید جواد بهشتی که سال‌های سال مردم او را به عنوان استاد قرآن و اخلاق می‌شناسند نشستیم تا یادمانده‌های این روحانی فرهنگی را در...

نقش آیت‌الله مجتهدی در تربیت مبارزان انقلابی

آیت‌الله شیخ احمد مجتهدی تهرانی یکی از معدود عالمان اخلاقی و دینی در تهران بود که سالیان متمادی به پرورش طلاب و جوانان علاقمند به مباحث دینی پرداخت. نقش وی در جذب جوانان به معارف اسلامی بی‌بدیل بود بطوری که امروزه صمیمیت، صفا ، سادگی ، بی‌پیرایگی و مردمداری او زبانزد خاص و عام است. اما در این همه سال کمتر از اقدامات سیاسی آیت‌الله مجتهدی در دوران انقلاب اسلامی و پس از آن گفته و شنیده شده است. حاج...

درایت مؤسس حوزه علمیه قم در مواجهه با رضاخان

آیت‌الله شیخ رضا استادی در کتاب خاطرات خود که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است می‌گوید: دوران مرجعیت حاج شیخ عبدالکریم حائری‌یزدی مصادف با سلطنت رضا پهلوی بود. ایشان با مدیریت و درایتی که به کار گرفت توانست این مقطع زمانی پر آشوب و خفقان را به نحو احسن و با عزت و اقتدار نسبی پشت سر گذارد. و با توجه به شرایط زمانی و مکانی آن روز از حریم دین، حوزه، روحانیت و مردم حراست کند. در آن زمان...

نقش آیت‌الله کاشانی در سیاسی شدن حوزه علمیه قم

آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی، نقش بی‌بدیلی در مردمی کردن نهضت ملی نفت داشت و با دعوت‌ها و فراخوان‌های او بود که مردم در میتینگ‌ها و جلساتی در حمایت از ملی کردن نفت شرکت می‌کردند. مرحوم کاشانی همچنین در تشویق روحانیون به بیداری و حتی تشکیل حکومت تلاش بسیاری می‌کرد. آیت‌الله مهدوی کنی که سابقه حضور در جلسات سخنرانی آیت‌الله کاشانی را داشت درباره یکی از آن جلسات می‌گوید: وقتی به تهران می آمديم...

نقش آیت‌الله بروجردی در احیای حوزه علمیه قم

آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی می‌گوید: مرحوم آيت‌الله بروجردي نقش فراواني در بازسازي حوزه‌ي علميه‌ي قم پس از رضاخان داشت. واقعاً ايشان مؤسس و مبدع حوزه بودند. بعد از اينكه مرحوم آيت‌الله حائري آمدند و حوزه را تأسيس كردند و بعد هم رضاخان حوزه را تقريباً متلاشي كرد، با اقدامات ايشان بود كه حوزه حيات مجددي پيدا كرد. واقعاً فضلايي كه با ايشان بودند، چه آن دسته كه از بروجرد آمدند و چه فضلايي كه بعد دور...

...