توجه آیت‌الله بروجردی به امر خطیر وحدت در بین مسلمانان

برگرفته از کتاب خاطرات و مبارزات حجت‌الاسلام فلسفی نوشته علی دوانی منتشره از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1376

مطلب دیگری که درباره مرحوم آیت‌الله بروجردی بسیار حائز اهمیت است، توجه ایشان به امر خطیر وحدت مسلمانان بود. مؤكداً باید بگویم کوشش رسمی برای وحدت مسلمانان، یعنی تأسیس و توسعه دارالتقریب (دارالتقریب مؤسسه‌ای بود که به منظور نزدیکی و گفتگو بین مذاهب اسلامی در قاهره و حدود سال ۱۳۲۵ شمسی تشکیل شد) مصر را آیت‌الله بروجردی آغاز کرد (آیت‌الله بروجردی از نخستین مراجع و علمای شیعی بود که از تأسیس دارالتقریب حمایت کرد. پس از ایشان، آیت‌الله شیخ محمد حسین کاشف الغطاء از عراق و آیت‌الله سید عبدالحسین شرف‌الدین از لبنان را می‌توان نام برد. از علمای معروف اهل سنت نیز می‌توان از شیخ مصطفی مراغی، شیخ مصطفى عبدالرزاق و شیخ عبدالمجید سلیم و بالاخره شیخ محمود شلتوت که به ترتیب رؤسای دانشگاه الازهر و مرجع فتوا بودند و نیز شهید حسن البناء مؤسس و رهبر اخوان المسلمین یاد کرد).

ایشان در درس خارج فقه خود مقید بود که بعضی مواقع فتاوی علمای عامه را نیز بیان نماید و می‌فرمود سیر تاریخ فقه اسلامی با مطالعه در فتاوای عامه روشن‌تر می‌شود.

مدتی بعد ایشان مرحوم آقاشیخ محمدتقی قمی (شیخ محمدتقی قمی از روحانیون و علمای روشنفکر بود که به منظور نزدیکی هرچه بیشتر مذاهب اسلامی از سال ۱۳۱۷ شمسی به قاهره، مرکز بزرگ علمی اهل سنت، مهاجرت کرد و از هر فرصتی برای شناساندن مذهب شیعه به علما و رؤسای الازهر استفاده نمود. بر اثر تلاش و کوشش خستگی‌ناپذیرش، سرانجام دارالتقریب تأسیس شد. سپس در تشکیل و پایه‌گذاری «مجمع البحوث الاسلامیه»، «مجلس شورای عالی امور اسلامی» و «معهد الدراسات الاسلامیه» شرکت مؤثر پیدا کرد. مجله معتبر «رسالة‌الاسلام» هم ارگان دارالتقریب مذاهب اسلامی بود. آیت‌الله بروجردی نیز شیخ محمدنقی قمی را به عنوان نماینده خود در دارالتقریب برگزید و به طور مرتب جریان بحث‌ها و مذاکرات را از ایشان جویا می‌شد. برای اطلاع بیشتر از نقش آیت‌الله العظمی بروجردی و مرحوم قمی در تشکیل و پیشرفت دارالتقریب ر. ک. به: دارالتقریب، صص ۳- ۱۴، ۲۳ - ۳۰؛ زندگانی آیت‌الله بروجردی، صص ۲۴۶ - ۲۵۱) را به همین منظور به مصر فرستادند تا به عنوان یک عالم شیعه در جمع علمای دارالتقریب حضور داشته باشد. ایشان از آیت‌الله بروجردی حقوق ماهانه دریافت می‌کرد و در مواقعی که به ایران می‌آمد، گزارش کار خود را به آن مرحوم می‌داد.

به دنبال تشکیل دارالتقریب و پافشاری مرحوم آیت‌الله بروجردی، شیخ محمود شلتوت، رئيس وقت الازهر مصر رسمأ فتوا داد که اهل تسنن می‌توانند مانند فتاوی علمای چهار مذهب اهل سنت، به فتاوى فقهای شیعه هم عمل نمایند و تعبد کنند (متن این فتوای تاریخی که در روز ۱۷ ربیع‌الاول ۱۳۷۸ قمری، برابر با ۱۷ مهر ۱۳۳۷ شمسی و در روز میلاد حضرت صادق(ع) صادر شد، بدین شرح است: «آیین اسلام هیچ یک از پیروان خود را ملزم به پیروی از مکتب معینی ننموده بلکه هر مسلمانی می‌تواند از هر مکتبی که به طور صحیح نقل شده و احکام آن در کتب مخصوص به خود مدون گشته پیروی نماید، و کسی که مقلد یکی از این مکتب‌های چهارگانه) باشد می‌تواند به مکتب دیگری (هر مکتبی که باشد) منتقل شود. مکتب جعفری معروف به مذهب امامی اثنی عشری مکتبی است که شرعاً پیروی از آن مانند پیروی از مکتب‌های اهل سنت جایز می‌باشد. بنابراین سزاوار است که مسلمانان این حقیقت را دریابند و از تعصب ناحق و ناروایی که نسبت به مکتب معینی دارند دوری گزینند، زیرا دین خدا و شریعت او تابع مکتبی نبوده و در احتکار و انحصار مکتب معینی نخواهد بود، بلکه همه (صاحبان مذاهب) مجتهد بوده و اجتهادشان مورد قبول درگاه باریتعالی است و کسانی که اهل نظر و اجتهاد نیستند و می‌توانند از هر مکتبی که مورد نظرشان است تقلید نموده و از احکام فقه آن پیروی نمایند و در این مورد فرقی میان عبادات و معاملات نیست». ر. ک. به: دارالتقریب، ص ۳۱۱).

این فتوای تاریخی در دنیای اسلام انعکاس وسیعی یافت.

هم‌رسانی

---

مطالب مرتبط