15 خردادماه در گذر تاریخ

23 خرداد 1401

15 خرداد 1331 امام خمینی با ارسال نامه‌ای برای حجت‌الاسلام فلسفی، به ایشان توصیه کرد در سنگر منبر، به انتقاد از دستگاه حاکم بپردازد. (روزشمار زندگی امام خمینی، چاپ و نشر عروج، ص 9) 15 خرداد 1342 ساعت 3 بامداد، ده‌ها کماندو و سرباز، ضمن محاصره منزل امام خمینی، وارد منزل شدند و ایشان را به تهران منتقل و در باشگاه افسران بازداشت کردند. (روزشمار انقلاب اسلامی در قم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 56) 15 خرداد 1342 سرلشکر حسن پاکروان، رئیس ساواک در نامه‌ای با موضوع روح‌الله خمینی، خطاب به ریاست دادرسی ارتش، نوشت: نام‌برده بالا به اتهام اقدام بر ضد امنیت داخلی مملکت، دستگیر و در حال حاضر در پادگان بیستم، تحت بازداشت است. علی‌هذا خواهشمند است دستور فرمایید نسبت به صدور قرار بازداشت مشارالیه، اقدام مقتضی معمول و نتیجه را به این سازمان اعلام کنند. (روزشمار 15 خرداد، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ص 302) 15 خرداد 1342 به دنبال دستگیری امام خمینی، در شهر قم، مردم در حرم حضرت معصومه(س)، تجمع و سیدمصطفی خمینی و ورامینی در این تجمع، سخنرانی کردند. (روزشمار انقلاب اسلامی در قم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 56) 15 خرداد 1342 انتشار خبر بازداشت امام خمینی، موجی از اعتراضات منجر به درگیری را در قم و سپس در تهران، ورامین و به‌تدریج در شهرهای دیگر به‌وجود آورد. (روزشمار 15 خرداد، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ص 304) 15 خرداد 1342 آیت‌الله مرعشی نجفی در اعلامیه‌ای دستگیری آیت‌الله خمینی را محکوم کردند. (روزشمار انقلاب اسلامی در قم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 56) 15 خرداد 1342 در پی بازداشت امام خمینی، علما و مراجع حوزه علمیه قم با اجتماع در منزل آیت‌الله سیداحمد زنجانی، امام جماعت مدرسه فیضیه، گردهم آمدند تا درباره راهکار مناسب برای مواجهه با بحران پس از بازداشت حضرت امام، به بحث و تبادل نظر بپردازند. (روزشمار 15 خرداد، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ص 305) 15 خرداد 1343 در اولین سالگرد قیام 15 خرداد از سوی آیات عظام، امام خمینی، محمدهادی میلانی، مرعشی نجفی و سیدحسین طباطبائی قمی، اعلامیه مشترکی منتشر شد. (هفت‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی، ص 190) 15 خرداد 1344 حوزه علمیه قم درباره دومین سالگرد قیام 15 خرداد 1342 اعلامیه‌ای صادر کردند. (روزشمار انقلاب اسلامی در قم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 84) 15 خرداد 1344 جمعی از روحانیان یزد در تلگرامی به آیات عظام قم، از تحصن مدرسان حوزه در اعتراض به ادامه تبعید امام خمینی حمایت کردند. (روزشمار انقلاب اسلامی در قم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 84) 15 خرداد 1345 طلاب حوزه علمیه قم به مناسبت سالگرد فاجعه 15 خرداد در نامه‌ای به امام خمینی تسلیت گفتند و انزجار خود را از رژیم پهلوی اعلام کردند. (هفت‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی، ص 264) 15 خرداد 1346 ساواک، محدودیت‌هایی را برای حوزه علمیه قم، به‌ویژه مدرسه فیضیه، در نظر گرفت. (روزشمار انقلاب اسلامی در قم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 94) 15 خرداد 1347 ساواک در گزارشی، منزل آیت‌الله طالقانی را ستاد عملیات روحانیان و مخالفان معرفی کرد. (روزنامه اطلاعات، یادواره آیت‌الله طالقانی، 18 شهریور 1359، ص 14)

آیت‌الله سیدمحمود طالقانی

15 خرداد 1354 طلاب ساکن در مدرسه فیضیه قم در دوازدهمین سالگرد قیام خونین 15 خرداد 1342 تظاهرات و مراسمی را برپا کردند و به‌ویژه پس از نماز مغرب و عشا، شعارهایی علیه رژیم پهلوی سر دادند. (الف لام خمینی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ص 728) 15 خرداد 1354 مأموران رژیم پهلوی، درهای مدرسه فیضیه را به روی هزاران نفر از طلابی که به منظور بزرگداشت خاطره شهدای 15 خرداد 1342، اجتماع کرده بودند، بستند و آنها را در داخل مدرسه، محبوس و حتی از رساندن غذا به داخل مدرسه، خودداری کردند. (هفت‌هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی، ص 632) 15 خرداد 1354 تعداد زیادی از روحانیان و طلاب در مدرسه فیضیه دستگیر شدند و این مدرسه تا سال 1357 تعطیل شد. (روزشمار انقلاب اسلامی در قم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 22) 15 خرداد 1354 در اغلب شهرهای ایران، به مناسبت 15 خرداد، مراسمی برپا و بر ضد حزب رستاخیز، اعلامیه‌هایی منتشر شد. (روزشمار زندگی امام خمینی، چاپ و نشر عروج، ص 139) 15 خرداد 1356 دانشجویان کوی دانشگاه تهران به مناسبت سالگرد قیام 15 خرداد 1342 و حمله رژیم به مدرسه فیضیه، دست به تظاهرات زدند. (روزشمار انقلاب اسلامی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، ص 224) 15 خرداد 1357 امروز در سالروز قیام اسلامی 15 خرداد و حمله به مدرسه فیضیه، سراسر ایران در اعتصاب بود. تظاهرات ضد دولتی در تمامی شهرها، جریان داشت و حتی در تعدادی از پایتخت‌های دیگر کشورهای جهان، تظاهراتی علیه رژیم پهلوی برگزار شد. (روزشمار انقلاب اسلامی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، صص 468-471) 15 خرداد 1357 در سالروز قیام اسلامی 15 خرداد، گروهی از دانشجویان ایرانی در واشنگتن و چند شهر دیگر آمریکا، بر ضد رژیم پهلوی، دست به تظاهرات زدند. (روزنامه اطلاعات، 16 خرداد 1357) 15 خرداد 1358 به مناسبت سالروز قیام 15 خرداد، امام خمینی در مدرسه فیضیه در جمع روحانیان و گروه‌های مختلف، سخنرانی کردند. ایشان ضمن برشمردن انگیزه‌های قیام 15 خرداد و ماهیت مخالفان این حماسه، خطاب به روشنفکران غرب‌زده فرمودند: «ای غرب‌زده‌ها... ای انسان‌های میان‌تهی، ای انسان‌های بی‌محتوا، به خود آیید و همه چیز خودتان را غربی نکنید. ایشان همچنین خطاب به ملت ایران، فرمودند: شماها مبارزه کردید. ما هیچ حقی نداریم. ما باید برای شما خدمت کنیم... خاک بر سر من که بخواهم خون شما ریخته بشود و من استفاده‌اش را ببرم». (صحیفه امام خمینی، ج 8، صص 53-60) 15 خرداد 1362 آیت‌الله محمدعلی انگجی از روحانیان مبارز آذربایجان و از شاگردان آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم، درحالی‌که در مراسم 15 خرداد در شهر تبریز شرکت کرده بود، دار فانی را وداع گفت. (روزنامه جمهوری اسلامی، 16 خرداد 1362) 15 خرداد 1362 آقای هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، عازم قم شد و با مراجع و اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دیدار و گفت‌وگو کرد. این ملاقات به منظور همدلی و رفع اختلافات دیدگاهی، انجام شد. (یاران صادق آفتاب، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 223) 15 خرداد 1368 جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بیانیه‌ای در تأیید انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری جمهوری اسلامی ایران، منتشر کرد که در بخشی از آن، این چنین آمده است: «حضرت امام(ره) جنابعالی را برای خویش، برادری آشنا به مسائل فقهی و متعهد به آن و از جانبداران جدی مبانی ولایت مطلقه برشمرده‌اند و شما را از افرادی نادر دانسته‌اند که چون، خورشید روشنی می‌دهد و به‌حق نیز چنین است». (پایگاه اطلاع‌رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)