چه کسی پایه گذار سنت سفرهای تبلیغی طلاب در محرم بود؟

اکنون دیگر دهه‌هاست که رسم شده طلاب علوم دینی در ایام خاص سال به سفرهای تبلیغی بروند. اما این سفرها حداقل تا دوره آیت‌الله موسس شیخ عبدالکریم حائری در حوزه‌های علمیه رسم نبوده است، اما آیا می‌دانید که چه کسی این رسم را در حوزه پایه‌گذاری کرد؟

خراسانی‌ها با اسم آیت‌الله حاج شیخ محمدرضا طبسی نجفی آشنایی دارند و خاندان او بویژه فرزندان و نوه‌هایش اکنون از اساتید حوزه‌های علمیه هستند. (آیات حاج شیخ نجم الدین طبسی و محمدجواد مروجی طبسی از فرزندان او هستند.)

مرحوم آیت‌الله حاج شیخ آقا بزرگ تهرانی صاحب کتاب «الذریعه» درباره او نوشته است: «چون در روز مبعث خاتم پیامبران (ص) از سامراء به نجف اشرف برای زیارت سرور اوصیاء امیرالمؤمنین (ع) شرفیاب گشتم، از حسن اتفاق برخورد کردم به دانشور مورد اعتماد بزرگان و دست پرورده مجتهدان بزرگوار، عالم عامل و فاضل کامل، دارای مزایای ارجمند و آثار زیبا و ارزشمند، محقق مدقق، صاحب تألیفات ممتع و آثار کم نظیر، فخر شیعه و مایه قوام شریعت، علامه پارسای تقواپیشه، مولانا حاج شیخ محمدرضا مشهور به مروّج طبسی قمی‌- که خدای امثال وی را فراوان کند و شریعت محمدی را به وجود او تأیید نماید...»

مختصری در زندگینامه آیت‌الله طبسی نجفی مرحوم آیت‌الله طبسی نجفی کسی است که سنت تبلیغ در حوزه‌های علمیه را پایه گذاری کرد. او در مشهد به دنیا آمد و تحصیلات علوم دینی را نیز در کنار مرقد مطهر حضرت ثامن الحجج آغاز کرد و از محضر استادانی چون ادیب نیشابوری و شیخ کاظم دامغانی استفاده کرد. به سال ۱۳۴۰ قمری متوجه شد که شیخ عبدالکریم حائری به دعوت عده‌ای از علما و بزرگان قم، برای تاسیس حوزه علمیه، همراه جمعی از فضلا از اراک به قم آمده‌اند.

به همین دلیل با برخی از علمای مشهد به ویژه آیت الله شیخ هاشم خراسانی مشورت کرد و با دریافت معرفیی نام از ایشان برای تحصیل به قم رفت و به دستور آیت‌الله شیخ عبدالکریم در مدرسه فیضیه ساکن شد. به سال ۱۳۴۸ هجری قمری با دریافت اجازه اجتهاد از استادش حضرت آیت الله العظمی شیخ عبدالکریم و بزرگانی چون مرحوم آیت الله العظمی نایینی و مرحوم آیت الله آقا ضیاالدین عراقی می‌توانست رساله عملیه خود را منتشر کند، اما برای مدت طولانی قم را ترک کرد و به نجف اشرف رفت. ایشان بعدها به اجبار دیکتاتور عراق مجددا به قم بازگشت و آذرماه ۱۳۶۳ در قم دعوت حق را لبیک گفت.

چگونگی بنیانگذاری تبلیغ مرحوم آیت الله طبسی حدود سال‌های ۱۳۴۲ یا ۱۳۴۳ قمری که در قم مشغول به تحصیل بود مشق تبلیغ و تمرین منبر رفتن را آغاز کرد. وی در این باره نوشته است: «زمانی که در مدرسه فیضیه بودم، شب‌های پنجشنبه جلد دهم بحارالانوار را باز می‌کردم و مصائب سالار شهیدان حضرت اباعبدالله را از روی کتاب برای جمع دوستان حاضر در حجزه می‌خواندم و بدین وسیله همراه هم مجلس عزای امام حسین را برپا می‌کردیم، کم‌کم حجره‌های دیگر هم باخبر شدند و آنان نیز به حجزه ما می‌آمدند و در این مجلس شرکت می‌کردند.»

ایشان در روایت دیگری نوشته‌اند: «در زمان طلبگی ما این گونه رسم نبود که آقایان برای تبلیغ مسافرت کنند و منبر بروند، ابتدا من و تعدادی از دوستان یعنی آقایان شیخ علی اصغر صالحی، شیخ غلامعلی مازندرانی، سید محمد قزوینی و شیخ محمد بروجردی در یکی از حجره‌های مدرسه فیضیه جلسه‌ای تشکیل دادیم، شب‌های پنجشنبه جمع می‌شدیم و هر هفته یکی نفر از ما احادیثی از جلد دهم بحارالانوار را می‌خواند که نوعی تمرین محسوب می‌شد. رفته رفته حجره کنار ما که آقای شیخ محمدحسین ساوجی در آن ساکن بود و دیگر حجره‌ها این روش را ادامه دادند، کم کم این کار گسترش یافت و دوستان به ضرورت امر تبلیغ و منبر واقف شدند.» این تلاش مبتکرانه مرحوم آیت‌الله طبسی سبب شد تا فصلی نو در تاریخ حوزه‌های علمیه رقم بخورد و حوزه نشر معارف خود را به سراسر ایران و بعدها جهان آغاز کند. نخستین سفر تبلیغی آیت‌الله طبسی نیز پس از پنج سال حضور تحصیلی ایشان در حوزه علمیه قم رقم خورد. آن سال پدر ایشان مرحوم شیخ عباسعلی طبسی طی نامه‌ای درخواست کرد تا برای دیدار خانواده و اقوام به طبس بیاید. مرحوم آیت‌الله طبسی پیش از بستن بار سفر طی نامه‌ای از استاد خود آیت‌الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری برای این سفر کسب اجازه کرد و گویا مدت سفر در ایام تعطیل حوزه بود. شیخ موسس در پاسخ نامه با توجه به فعالیت‌های او نوشت که منبر رفتن را فراموش نکند. متن پاسخ به شرح زیر است: «بسم الله الرحمن الرحیم چون ایام تعطیلی است، ماذون هستید الی بیستم شوال را در آن صوب باشید. ولی جنابعالی در جهت منبر داشتن شهر صیام، هرجا باشید در بیان احکام شرع و نشر اخبار کوتاهی ننمایید. ما را از دعا فراموش ننماید. والسلام علیکم و رحمه اللله و برکاته فی نوزدهم شعبان المعظم ۱۳۴۶ الاحقر عبدالکریم الحائری». نکته مهم این است که مرحوم آیت‌الله موسس از شاگرد خود اکیدا می‌خواهد که در این سفر خود را ملزم به تبلیغ معارف دینی و بیان احکام شرعی بداند، گویی که اجازه مرخصی برای این سفر مشروط به تبلیغ و بیان احکام و اخبار است. رواج سفرهای تبلیغی گویا پس از گسترش جلسات تبلیغی محدود در مدرسه فیضیه، حوزه علمیه قم قدم در راهی نو گذاشت و برای اولین بار عده‌ای از فضلا را راهی شهرستان‌ها کرد. شخص مرحوم آیت الله حائری از مهم‌ترین مشوقان در عرصه تبلیغ بود. مرحوم طبسی در این باره این سفرها نوشته است: «دهه آخر صفر من به ساوه رفتم و دوستان هم نقاط دیگر را برای امر تبلیغ انتخاب کردند. مثلا مرحوم سید محمد داماد، آشتیان را انتخاب کرد و مرحوم انصاری به یزد رفت. یک سفر هم بنده و مرحوم شیخ ابوالفضل زاهدی به آباده شیراز رفتیم.» مرحوم طبسی همچنین درباره نگاه ویژه آیت الله موسس شیخ عبدالکریم حائری نیز نوشته است: «مرحوم آیت الله حائری به این مساله تبلیغ علاقه فراوان نشان دادند و از آن حمایت کردند. مرحوم حاج شیخ مردی روشن و فکور بود و در امور بسیار خوب می‌اندیشید. مثلا در همین تبلیغ و منبر رفتن از اصل کار حمایت می‌کردند، اما دیگر راضی نبودند هرکس با هر قدر معلومات و هر شرایطی منبر برود. ایشان تا به افراد اطمینان پیدا نمی‌کردند، اجازه منبر رفتن را نمی‌دادند و به این جهت افراد را امتحان می‌کردند. بادم هست که یک آقا شیخ یزدی بود که بسیار اصرار داشت برای تبلیغ اعزام بشود و از مرحوم حاج شیخ اجازه می‌خواست. مرحوم حاج شیخ به ایشان فرمودند: منبر بروید تا منبر شما را ببینم. وقتی حاج شیخ منبر او را دید فرمود: خیر تو به درد منبر نمی‌خوری و نباید تبلیغ بروی.»

نویسنده: محمد آسیابانی

هم‌رسانی

---

مطالب مرتبط