تا مدتی با نان‌های کپک‌زده سر کردیم

در نهایت در سال 1322 ه.ش به قصد تکمیل دروس همراه با برادر کوچکترش شیخ حسین نوری همدانی به قم مهاجرت می کند. دو برادر در مدرسه ی حجتیه ساکن شده و از دروس بزرگانی چون آیت الله سید محمد حجت کوه کمری، آیت الله سید حسین بروجردی، آیت الله سید محمد داماد، آیت الله سید کاظم شریعتمداری، امام خمینی ، آیت الله مرعشی نجفی و علامه طباطبایی بهره مند می شوند.در میان کسانی که در این سال ها با شیخ حسن هم حجره و هم درس بوده اند می توان از برادرش آیت الله شیخ حسین نوری همدانی ، آیت الله سید محمد حسین تهرانی و حجت الاسلام بهجتی یزدی(شفق) نام برد.

ایشان درباره ی مشقت های تحصیل در قم در این سالها می گوید:

« هنگامی که به قم آمدیم در تنگدستی شدیدی قرار داشتیم. مدتی روی پشت بام مدرسه ی حجتیه و دیگر جاها می خوابیدیم و قوت مان، نانهایی بود که با خود از ده به همراه آورده بودیم. هنگامی که سفره ی نان را برای اولین بار باز کردیم، با مشتی نانهای کپک زده مواجه شدیم! اما چون چاره ای نداشتیم، تا مدتی کپک های روی نان را پاک می کردیم تا قابل خوردن شوند. اتفاق می افتاد که چند روز را با مقداری خرما یا هویج پخته به سر می بردیم و این چنین امرار معاش میکردیم، اما دست از درس و بحث برنمی داشتیم.»

ذوق هنری، خوش‌نویسی و ارتباط با آیت‌الله‌العظمی بروجردی

اما تنها درس و بحث نیست.ذوق هنری و علاقمندی به خوش نویسی حتی در این سال های سخت هم ادامه پیدا می کند.علاقه ای که ریشه در سالهای نوجوانی و جوانی دارد. زمانی که پدر ، اولین معلم آموزش خوشنویسی آنها بوده است:

«من و حسن اولین خط را پیش پدر یاد گرفتیم.می گفت بنویسید و بیاورید اگر خوب ننوشته بودیم ما را ترکه می زد.برای همین خط مان خوب شد.» مسیری که سال ها بعد با شاگردی میرزا غلامحسین همایونی پسر کاتب همایون ادامه پیدا کرده و به نضج و قوت دو چندان رسید . مسیری که داستان زندگی شیخ حسن طور دیگری رقم زد.داستان از یک نامه نگاری ساده شروع شد:

« آشنایى من با آیه الله بروجردى از آن جا آغاز شد که : روزى استفتائى نوشتم و براى پاسخ خدمت ایشان دادم.ایشان از خط و انشاى من خوششان آمده بود از این روى سفارش کرده بودند: نویسنده این استفتاء را بگویید بیاید من کارش دارم. خدمت ایشان رسیدم. مرا مورد لطف قرار دادند. فرمودند :[من مقدارى نوشته دارم از شما مى خواهم که کمک کنى و اینها را بازنویسى و تنظیم نمایى]. من قبول کردم. از آن پس در خدمت ایشان بودم و بسیارى از نوشته هاى علمى و حتى نامه هاى مهم سیاسى را من مى نوشتم...من سالها در خدمت مرحوم آیه الله بروجردى بودم و کار عمده من پاکنویس و نگارش مطالب و تحقیقات آن مرحوم بود.»

نامه ی آیت الله بروجردی به محمد رضا شاه به خط میرزا حسن نوری همدانی

این آشنایی ، شیخ حسن نوری را وارد حلقه ی نزدیک علمی و اجرایی آیت الله بروجردی می کند تا جایی که به توصیه ی ایشان کار بر روی کتاب موسوعه رجال را در اتاق مخصوص آیت الله بروجردی آغاز می کند:

« آیت لله بروجردی زمانی را مشخص کرد که آقای نوری هر روز به اتاق مخصوص ایشان که اکثر اوقات خود را در آن می گذراند برود.اطراف اتاق طاقچه هایی بود که در آن کتاب های پرمراجعه ی ایشان قرار داشت.ایشان آن کتاب ها را به آقای نوری می داد و روش مرتب کردن و تکمیل کردن شان را به مرحوم نوری آموزش می داد...تنظیم این کتاب حدود 15 سال طول کشید و ایشان به صورت انفرادی و بدون کمک هیچ فرد یا گروه دیگری گاهی در خانه ی خود و گاهی در خانه ی آیت الله بروجردی به این کار مشغول بود.در اتاق دیگر گروه حدیثی مشغول به کار بودند و من به خاطر دارم که ایشان هر روز می آمد و دفاترش را از داخل کتابخانه بر می داشت و وارد اتاق می شد در گوشه ای می نشست و مشغول نوشتن می شد .هر گز فراموش نمی کنم که هر روز در اتاق از باب شوخی و مزاح یکی از انبیا بنی اسراییل را صدا می زد مثلا می گفت یا شعیب یا ذالکفل و از این جور چیزها.یکبار که وارد غرفه شد قبل از اینکه حرفی بزند من پرسیدم  امروز نوبت کدام یک از انبیا است  او گفت جرجیس.گاهی هم که ما در جریان بحث های حدیثی صدایمان بالا می رفت و مباحثه به منازعه کشیده می شد ایشان وارد بحث می شد و با گفتن یکی دو کلمه شوخی بحث را به مصالحه و آشتی می کشاند.»

«در محضر دوست دیرین و ادیب سخن سنجم آقای آقا میرزا حسن نوری همدانی دامت برکاته» - خط حجت الاسلام بهجتی مشهور به شفق

در کنار فعالیت های علمی مساله تبلیغ بعد دیگری از شخصیت میرزا حسن نوری همدانی است.مطالعه ی گسترده ، بیان روشن و روان و بهره گیری از تمثیل های تاریخی برای طرح مسائل روز منبرهای او را جذاب و مورد توجه می کند.تا جایی که به عنوان یکی از سخنرانان شاخص مجالس و محافل مذهبی قم شناخته می شود.سخنرانی در بیت آیت الله بروجردی ، گلپایگانی ، مرعشی نجفی و شریعتمداری نشان دهنده ی توجه بیوتات مراجع به سخنرانی های ایشان است.

انجمن‌های اسلامی قم

اما از میان فعالیت های شیخ حسن نوری همدانی آن چیزی که بیش از همه در کانون توجه قرار میگرد تشکیلاتی است که سال ها بعد با نام انجمن های اسلامی قم شناخته می شود.

تاریخچه انجمن ها در ایران با فروپاشی حکومت رضا خان و ایجاد فضای نسبتا آزاد پس از خفقان آغاز می شود . نخستین جریان اسلامی با نام اتحادیه مسلمین توسط یک روحانی به نام حاج سراج انصاری شکل گرفت.این انجمن نشریه ای به نام مسلمین منتشر می کرد که در آن از اساتید مختلف دانشگاه نیز مقالاتی منتشر می شد.انجمن تبلیغات اسلامی با مدیریت آقای شهاب پور که ماهنامه و سالنامه ای با نام آیین اسلام را منتشر می کرد یکی از مجموعه های منشعب شده از کانون تبلیغات بود. نهضت خداپرستان سوسیالیست با محوریت محمد نخشب و کانون تبلیغات اسلامی مشهد با محوریت مرحوم محمد تقی شریعتی نیز حرکت های اسلامی دیگری بودند که یکی پس از دیگری به وجود آمدند.در همین دوره کسانی مانند مهندس مصحف در اصفهان ، آقای حدادی در آبادان از کسانی بودند که اقدام به تاسیس انجمن های مشابهی کردند.نهضت مدرسه سازی اسلامی با محوریت حاج شیخ عباسعلی اسلامی ، مدرسه علوی با مدیریت آقایان روزبه و کرباسچیان مدرسه کمال با مدیریت مهندس بازرگان انجمن اسلامی با رهبری مرحوم حلبی از دیگر فعالیت های این دوره بود. حتی جریانی مانند فدائیان با محوریت نواب صفوی هم به این نتیجه رسیده بودند که باید از فاز مسلحانه به سمت فاز فرهنگی تغییر موضع بدهند.

در قم این جریان با محوریت شهید بهشتی در مسجد رضویه واقع در خیابان باجک ، تشکیل شد.بر اساس اظهارات حاضرین در این جلسات شهید بهشتی با انتخاب دانش آموزان مستعد مدارس و دعوت از آنها برای شرکت در جلسات هفتگی روزهای جمعه فنون سخنرانی و نویسندگی را به دانش آموزان آموزش می داد. اما این جریان با دستگیری و تبعید شهید بهشتی تعطیل شد . در همین زمان علاوه بر انجمن های دانش آموزی،انجمن های دانشجویی، انجمن نوجوانان و انجمن های بازاریان و حتی انجمن غیر رسمی زنان نیز در محله های مختلف قم راه اندازی شد.با دستگیری و تبعید شهید بهشتی انجمنها با محوریت روحانیون دیگری چون عابدی،محمدی تهرانی و... برگزار می شد اما نکته ی جالب این جاست که در همه ی این انجمن ها به مرور نام شیخ حسن نوری همدانی پر رنگ تر از دیگران به چشم می خورد.

گزارش یکی از منابر شیخ حسن نوری همدانی در حسینیه آیت الله مرعشی نجفی در اسناد ساواک

کانون قائمیه که در سال 1338 توسط آقایان عرب زاده و کاشفی در محله گذر قلعه قم تشکیل شده است آشنایی اش با شیخ حسن نوری همدانی را مدیون همسایگی یکی از اعضاء جلسه است:

«این جلسات هر هفته صبح جمعه به صورت گردشی و سیار در منازل افراد مختلف برگزار می شد و از آنجا که برای پاسخگویی به شبهات نیازمند شخصی مطلع تر و آگاه تری بودیم... یک روز به پیشنهاد آقای باطنی از آقای نوری همدانی که همسایه ی دیوار به دیوار ایشان بود برای سخنرانی دعوت کردیم. ایشان پذیرفتند و چند جلسه به عنوان سخنران پایانی بعد از حاج آقای محمدی به ایراد سخنرانی پرداختند. سخنرانی ایشان بسیار جذاب و گیرا بود به خصوص وقتی پیرامون تشرف یافتگان به محضر حضرت ولی عصر سخن می گفتند. هنگام طرح این مطالب حاضرین از جایشان تکان نمی خوردند و به قدری برایشان جذاب بود که سرشان را هم تکان نمی دادند یعنی یادشان می رفت گردن شان را تکان بدهند.»

انجمن ولی عصر

هسته ی اولیه ی انجمن ولی عصر هم که در حدود همین سالها یعنی پایان دهه سی و آغاز دهه چهل در خیابان باجک قم به همت آقای شالچی تشکیل شده است اینگونه با مرحوم نوری پیوند می خورد:

«حدود سال های 40-42 بود . یک شب آقای شاکری گفت که برای جلسه امشب کسی را نداریم. به مسجد اعظم برویم و از آقایان طلابی که برای مباحثه می آیند، یک نفر را انتخاب کنیم. ایشان رفت و مرحوم شیخ حسن نوری همدانی را آورد. آقای نوری به جلسه آمد. در انجمن ناظم (مجری) به صورت دوره ای تغییر می یافت. ناظم جلسه به آقای نوری گفت: بفرمایید صحبت کنید. ایشان نگاه انداخت و دید که من از نظر سنی از بقیه بزرگترم. از من اجازه خواست. گفتم: ناظم جلسه باید بگوید. آقای نوری گفت: اولین سؤال من این است که اینجا چه کسی رئیس است؟ گفتم: اصلا مبنا بر این است که جلسه رئیس نداشته باشد. ایشان که وضعیت جلسه را دید، گفت که من شنیده ام که در جریان انقلاب الجزایر جلساتی برگزار می شد که اعضای آن هم سطح و یکسان بودند و همه خود را در آن شریک می دانستند.»

در همین زمان تکانه های تاسیس انجمن های جدید محلّی در قم که با قرار گرفتن«هاء نسبت» در پایان هر یک از آنها به یکی از امامان معصوم منسوب می شوند به موج فراگیری تبدیل می شود. انجمن های سجادیه ، صادقیه ، نقویه،تقویه،رضویه ،عسکریه، مهدیه و اثنی عشری نمونه هایی از این تشکل ها هستند که تعداد آنها به بیست انجمن می رسد. در این تشکل سازی و تقویت انجمن ها نقش شیخ یحیی عابدی بیش از دیگران به چشم می خورد:

« ایشان اصالتا ورامینی بود اما به او می گفتند عابدی قمی. خانه اش در خیابان باجک بود و همسایه ی دیوار به دیوار آیت الله صافی گلپایگانی. ایشان شروع کرده بود از پایین نام ائمه را برای انجمن ها قرار می داد... آقای پورمحمدی ما را برد خدمت اقای عابدی. گفتیم آقا اسم انجمن را چی بگذاریم؟ گفت انجمن اسلامی نقویه. این اسم برای ما ثقیل بود. ما می‌خواستیم اسم متجددانه باشد. گفت نه الان به این نام رسیده ایم. من گفتم خب چرا نقویه باشد. بگذاریم اقلاً نقویت مقداری فارسی‌تر بشود.اما ایشان قبول نکرد. به هر حال دل چرکین بودیم که این اسمی نیست که افراد را جذب کند.»

پلاک‌ بیست‌وهشت

شهریور سال 1345 ه.ش در جریان شکل گیری انجمن سال مهمی به حساب می آید.سالی که داستان خانه پلاک 28 کوچه ی زنجانی از آن شروع می شود .شیخ حسن نوری همدانی که در سال کودتای 28 مرداد با دختر حجت الاسلام حاج میرهادی محمدی ازدواج کرده و در خانه ای در محله ی باغ قلعه کوچه آب انبار جوادیه پلاک 95 ساکن شده است به دلایل متعددی از جمله دوری از مرکزیت شهر تصمیم میگیرد محل سکونت خود را تغییر دهد.از سوی دیگر علامه طباطبایی که از خانه پلاک بیست و هشت نقل مکان کرده است شاگرد خود شیخ حسن را از این تصمیم مطلع میکند. شیخ حسن با فروش خانه ی گذر قلعه و ضمیمه ی آن به مبالغ دیگر و تخفیفی که از سوی فروشنده در نظر گرفته می شود موفق به خرید خانه ی خیابان ارک به مبلغ 50 هزارتومان می شود. درهمین زمان سه تن از اعضای انجمن (شالچی ، عرب زاده،جهان مهین) که به دنبال مکان ثابتی برای انجمن هستند و برای این کار مبلغ دویست و پنجاه تومان از سه تن از مراجع وقت دریافت کرده اند (صد تومان از آیت الله گلپایگانی صد تومان از آیت الله شریعتمداری و پنجاه تومان از آیت الله مرعشی نجفی دریافت کرده اند پس از آن که از خرید خانه در کوچه ی عشقعلی به دلیل طمع فروشنده مایوس می شوند بخشی از خانه ی جدید شیخ حسن نوری را به مبلغ 200  تومان اجاره می کنند.

از حدود یکسال قبل (1344ه.ش) اعضاء انجمن ها به این نتیجه رسیده اند که برای افزایش نفوذ و تاثیر خود باید در هم ادغام شده و فعالیت های جاری را به صورت یکپارچه و منظم تری پیش ببرند. البته افزایش فشار ساواک پس از وقایع سال 42 و خلوت شدن انجمن ها نیز در این تصمیم بی تاثیر نیست:

«به قدری فشارها و تهدیدات زیاد شد که افراد به سادگی نمی پذیرفتند که جلسات کانون در خانه هایشان برگزار شود.حتی برای حضور در جلسات هم دیگر رغبتی وجود نداشت. تقریبا برای همه روشن شد که کانون را تعطیل خواهند کرد...در جلسه ای که با حضور آقای نوری و برخی افراد تیزبین و آینده نگر کانون تشکیل دادیم به این نتیجه رسیدیم که جلسه مکتب ولی عصر و هیئت مهدیه را ایجاد کنیم تا اگر ساواک کانون قائمیه را تعطیل نمود در آن جلسات شرکت کنیم.قرار بر این شد که در همه سربرگها و عناوین جلسات جمله انجمن های اسلامی قم نوشته شود و هر انجمن متناسب با نامی که دارد عنوان فرعی انجمن را در مقابل آن قید کند.»

در این میان انجمن ولی عصر که به خاطر سابقه ی ارتباط با شهید بهشتی و حضور افرادی چون شالچی از ظرفیت و توان بیشتری برخوردار است محوریت انجمن ها را در دست می گیرد. البته این به معنای انحلال انجمن های دیگر نیست هر چند در نهایت به این نقطه ختم می شود. عنوان «انجمن های اسلامی قم» به صورت مشترک برای همه انجمن ها به کار میرود و در مقابل آن عنوان هر یک از انجمن ها درج می شود مثلا تابلو و مهر انجمن ولی عصر به این صورت است : انجمن های اسلامی قم : مکتب ولی عصر هیئت مهدیه. نمایندگانی از انجمن های مختلف شورای اصلی انجمن های اسلامی را شکل می دهند که البته از طریق انتخابات مسئولیت های آن ها تعیین می شود.شورا دارای کمیته های مختلفی از جمله اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و جغرافی است که هر یک وظیفه ای را بر عهده دارد.

مهر انجمن های اسلامی بر روی یکی از کتابهای کتابخانه

شورای مرکزی جلسات هماهنگی و برنامه ریزی خود را در طول هفته برگزار می کند.جلساتی که در آن تعیین میشود هر کدام از اعضاء در جلسه ی شب های جمعه چه وظیفه ای را بر عهده دارد.برنامه ی شب های جمعه به این ترتیب است : قرائت قرآن ، بیان احکام ، قرائت مقاله ، سخنرانی یکی از اعضاء، سخنرانی پایانی که غالبا توسط شیخ حسن نوری همدانی و در غیاب ایشان توسط برخی دیگر از فضلای قم از جمله  شیخ حسین شب زنده دار ، شیخ علی دوانی ، سید مصطفی محقق داماد استفاده می شود.

علاوه بر سخنرانی ، برنامه های جنبی دیگری چون سرود خوانی و دکلمه خوانی هم افزوده شد. اما بی تردید برنامه ی تئاتر که با مدیریت آقای سکاکی برگزار می شد مهمترین نقش را در جذب مخاطبین شب های جمعه داشت. این نمایش ها اغلب با درون مایه ی طنز و گاهی سیاسی بود که سناریوهای آن بیشتر به قلم خود سکاکی و بر اساس کتاب های عزیز نسین نوشته می شد. استقبال از این نمایش ها به اندازه ای زیاد بود که برای دستگاه امنیتی کشور تهدید آمیز تلقی شده و پس از مدتی سناریو های آن به شرط بازبینی از سوی ساواک اجازه ی اجرا داشت:

« نمایشنامه ها را توسط یکی از مغازه دارها به نام آقای سنجیده می گرفتند و آن را مطالعه می کردند و در اکثر موارد ایرادی در آن نمی دیدند. ما هم در برخی مواقع نمایش را تغییر می دادیم که در روز اجرای نمایشنامه، افراد نفوذی ساواک به آنجا می آمدند و با نمایش تغییر یافته مواجه می شدند. به دلیل همین امر یک بار حاج آقا را ساواک خواسته و دلیل عوض شدن متن را پرسیده بودند.»

جشن‌های نیمه‌ی شعبان

در کنار مجالس هفتگی که در شب های جمعه برگزار می شد دو جلسه ی سالیانه یکی در غروب 15 شعبان و دیگری در روز عاشورا برای اعضاء انجمن و بخصوص مرحوم نوری همدانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.در این میان جشن نیمه شعبان را می توان مهمترین جلسه انجمن به حساب آورد.جلسه ای که به خصوص از سوی نسل جوان مورد اقبال بسیار قرار گرفته بود:

«یک سال در جشن نیمه شعبان به قدری فشار جمعیت زیاد شد، با اینکه خانه آقای نوری حیاط بزرگی داشت و بالای پشت بام هم مملو از جمعیت بود، تمام اتاق ها پر شده بود. ازدحام به حدی بود که از شهربانی کمک گرفتند. با وجود اینکه بدون کارت کسی را راه نمی دادند، به قدری جمعیت زیاد شد که حاج آقا متوجه شدند که کنترل از دست رفته و مأموران توان ایجاد نظم را ندارند. از آنجا که نمی توانستند مردم را بزنند، راه را باز کردند تا مردم داخل خانه آمدند. داخل خانه، نزدیک بود عده ای زیر دست و پا از بین بروند.»

مراسم جشن نیمه‌ی شعبان

از چند روز قبل ، مقدمات برگزاری جلسه فراهم می شد.در حیاط خانه صندلی های یک دست چیده شده و دیوار ها آذین بندی و یا با فرش تزیین می شد. از میهمان های مهم از جمله مراجع وقت برای شرکت در جلسه دعوت به عمل می َآمد و وظایف هر یک از کمیته ها و اعضاء آنها تعیین و محول می شد. هنگام برگزاری برنامه افرادی با لباس های متحد الشکل مسئولیت برقراری نظم را برعهده داشتند.در پایان مراسم جشن نیمه شعبان کارت پستال هایی به خط مرحوم نوری همدانی و یا سکه های ضرب شده ی برنجی به میهمان ها به عنوان یادبود هدیه می شد.

سکه به مناسبت جشن های نیمه شعبان

تصاویری از جشن‌های نیمه‌ی شعبان

کتاب‌خانه و نشریه‌ی انجمن

علاوه بر جلسات هفتگی ، کتابخانه نیز یکی از نقاط قوت انجمن به حساب می آید. به عبارت دیگر اولین اقدام پس از تاسیس انجمن ولی عصر ، تشکیل کتابخانه عمومی بود. اولین اتاق در کنار درب ورودی به کتابخانه اختصاص پیدا کرد. سنگ بنای آن هم با کتابهای شخصی مرحوم نوری همدانی گذاشته شد. بخشی از کتاب ها نیز توسط یکی از خیرین به نام سید ابراهیم حسینی تامین شد . به مرور اعضای انجمن نیز کتاب هایی را به کتابخانه هدیه کردند و در یک فراخوان عمومی از « ارباب خیّر و دلسوز به‌حال اجتماع و مؤلّفین با ارزش » درخواست شد که کتابهای خود را به آدرس انجمن ارسال کنند:

«از ارباب خیّر و دلسوز به‌حال اجتماع و مؤلّفین باارزش خواستاریم به‌جهت کتابخانه‌ای که برای مطالعه‌ی جوانان و دانشجویان و دیگر مردم در شهر مذهبی قم تأسیس شده، به آدرس زیر کتاب ارسال فرمایند و بدانندکه به‌مجرّد رسیدن، کتب آن‌ها مورد استفاده و مطالعه قرار خواهد گرفت و از این راه، قدم بزرگی در راه بالا بردن سطح فکر جوانان برداشته و آنان را تشویق و با افکار عالیّه‌ی خود آشنا نموده‌اند.»

هم زمان با این فراخوان یکی از اعضای انجمن به نام جهان مهین کتاب «گمشده ی همگان» را با کمک چاپخانه حکمت قم منتشر می کند.کتابی که شامل فهرستی از کتاب های سودمند در موضوعات گوناگون بود.

اما این تنها محصول مکتوب انجمن ولی عصر نیست.کتاب «پیروزی در سایه‌ی شکست» که شامل مقالاتی پیرامون زندگی و زمانه ی امام حسین(ع) است نیز در سال 1348 منتشر می شود.در مقدمه ی کتاب که به قلم محمد رجبی دوانی نوشته شده است از آقای نوری با عنوان «رهبر عالی قدر ما نام برده شده است».مساله ای که باعث شده برخی به اشتباه آن را به مرحوم نوری نسبت داده و نوعی خودستایی را از آن نتیجه بگیرند.

در کنار این فعالیت های فرهنگی ، برگزاری کلاس های تقویت درسی، تاسیس فروشگاه تعاونی و فعالیت های اجتماعی و تشکیلاتی دیگری از این دست باعث درخشش انجمن در قم و نقاط دیگر کشور می شود و با حضور افرادی از نقاط مختلف کشور ، زمینه ی تاسیس انجمن های دیگری در شهرهای مختلف از جمله کاشان ، همدان ، سنندج،کرمانشاه، خرمشهر و گنبد نیز به وجود می آید.جالب اینجاست که بر اساس ساواک شعبه انجمن ولی عصر در کانادا نیز توسط شخصی به نام سعید و زیر نظر مرحوم نوری همدانی تشکیل شده است که به خوبی نشان دهنده ی وسعت فعالیت های این انجمن می باشد. نگاهی به لیست اعضاء انجمن به خوبی نقش این مجموعه و نفوذ آن در میان طبقات مذهبی و به ویژه خانواده ی روحانیون و مراجع را هم نشان می‌دهد.

انجمن و فعالیت‌های سیاسی

انجمن تلاش می کند به دور از حاشیه های سیاسی فعالیت های مذهبی خود را دنبال کند اما در زیر این سکوت و آرامش به نظر می رسد که فعالیت هایی از جنس دیگر در حال جریان است.

نام انجمن که پیش از این به دلیل دستگیری چند نفر از اعضاء آن در جریان حزب ملل با فعالیت های مسلحانه گره خورده است به نظر می رسد که دوباره در حال میل به سمت انتخاب رویکردهای سخت و مسلحانه است. در حقیقت بخشی از اعضاء انجمن که به تازگی به دانشگاه رفته و از نزدیک با فعالیت گروه های مسلح آشنا شده اند بانی انتقال این حال و هوا به دیگر اعضاء انجمن هستند. طبیعی است که این فعالیت ها از چشم ساواک و جاسوسانی که به صورت هفتگی، فعالیت های انجمن را گزارش می کنند دور نمی ماند.جاسوسانی که حتی در جلسات خصوصی و ویژه ی انجمن هم حضور دارند.برای نمونه در یکی از گزارش ها که مربوط به جلسه ی شب جمعه مورخ 23/8/53 است منبع ساواک گزارش را اینگونه تنظیم کرده است:

«این جلسه خیلی خصوصی و بدون تشریفات بود . تعداد شرکت کنندگان هم کم یعنی همان اعضاء اصلی کانون و اجرا کنندگان برنامه ها بودند که دور هم نشستند و از بلندگو و صندلیها استفاده نشد.آقای نوری حالت گرفته ای داشت پس از اشاره مختصری به محدود شدن انجمن ، بحث های خودمانی شروع شد.»

اسناد ساواک به خوبی نشان می دهد که تا چه حد شیخ حسن نوری همدانی و سخنرانی های اش برای ساواک و دستگاه امنیتی پهلوی ناخوشایند بوده است تا جایی که علاوه بر احضارهای مختلف و تذکر های متعدد در نهایت حکم ممنوعیت از منبر و تبعید او صادر می شود.با این وجود او هنوز هم معتقد است که باید تا جای ممکن بدون درگیری و خشونت ، در مسیر نیروسازی حرکت کرد به همین دلیل و علی رغم روحیه ی منعطف و مسالمت جویی که دارد در مقابل جریانی که فعالیت های انجمن را به سمت تند شدن می کشاند با جدیت ایستادگی می کند:

« در یکی از جلسات، یک نفر از بچّه‌ها سخنرانی تندی کرد که باعث حساسیّت ساواک شد. آقای نوری هفته‌ی بعد، علیه آن فرد سخنرانی تندی کرد و گفت: «من حاضر نیستم برای گفتن حرف‌های دیگران به زندان بروم، من خودم هرکجا لازم باشد، اشکال می‌کنم و روی حرف خود هم ایستاده‌ام.» با این حال، بعضی از بچّه‌ها نمی‌توانستند به این مقدار قانع بشوند.»

این اقدام ، برخی از اعضای انجمن و از سوی دیگر فشارها و تهدیدهای ساواک در نهایت کار را به جایی می رساند که مرحوم نوری همدانی تصمیم به انحلال انجمن می گیرد.اقدامی که به سرعت و بدون اطلاع اعضاء شورا اجرایی می شود:

«داشتیم نیروها را سامان می‌دادیم و دسته‌بندی می‌کردیم که ناگهان آقای نوری گفت: «این‌ها چیست؟ ما اصلاً شورا نمی‌خواهیم.»شورا را منحل کرد. گفت: «همه‌ی کارها را متوقّف کنید.»