گزارشی از سخنرانی دکتر پارسانیا در سلسله نشست­ های حوزه صد ساله با موضوع  رابطه حوزه علمیه قم وجامعه 

پارسانیا: اگر حوزه فقط به دنبال حفظ میراث فقهی باشد، مرجعیت دینی خود را در جامعه از دست خواهد داد

پارسانیا: اگر حوزه فقط به دنبال حفظ میراث فقهی باشد، مرجعیت دینی خود را در جامعه از دست خواهد داد

یکی از موضوعات مهم دوره حوزه صد ساله، سرفصل نسبت حوزه علمیه قم و جامعه است.

نهاد حوزه علمیه در طول تاریخ تشیع یا در طول تاریخ اسلام تجربه هایی در نسبت با جامعه داشته است اما هیچ وقت  نتوانست مثل حوزه علمیه قم رابطه ی مفصل و عمیقی را با جامعه برقرار کند. شاید گزاف نباشد که این تعبیر را به کار ببریم که حوزه علمیه قم اساسا یک حوزه علمیه اجتماعی است و به نظر می رسد که این جزو ممیزات و  ویژگی های خاص حوزه علمیه قم هم حتی بشود به شمار . این نسبت حوزه و جامعه در سطح اندیشه ها، فرهنگی و تبلیغی به طور مفصل قابل طرح و بحث است

در این زمینه پرسش اصلی این نشست از دکتر پارسانیا به طور مشخص این است که رابطه حوزه علمیه قم و جامعه و نهادهای اجتماعی را چگونه هم ناظر به تاریخ گذشته حوزه علمیه قم  و هم ناظر به آینده که صورت بندی مطلوب از رابطه حوزه و جامعه است صورت بندی می توان کرد.

حجت الاسلام و المسلمین پارسانیا در تحلیل مساله و در پاسخ به سوال مطرح شده بیان کرد: ابتکار عمل حوزه های شیعی در فعالیت های اجتماعی تا قبل از حوزه علمیه قم در خارج از ایران بود و با احیایی که توسط شیخ عبدالکریم صورت گرفت، به تدریج مرجعیت به داخل ایران منتقل شد و در دوره آیت الله بروجردی به فعلیت رسید.

حوزه به عنوان یک واقعیت اجتماعی و با غض نظر از افراد، کارکردها و نقش های مختلفی دارد و از این زوایه می توان نسبت آن با جامعه را مورد مطالعه قرار داد. این نهاد دارای مرجعیت دینی و علمی است و در این زمینه متفرد است. علمی که در حوزه ها وجود دارد با هیچ یک از معیارهای دنیای مدرن تطابق ندارد و علم محسوب نمی شود و نهایتاً بتواند ابژه علم واقع شود.

ویژگی بارزی که در هویت علمی حوزه وجود دارد، مرجعیت وحی و نقل در کنار عقل برای معرفت علمی است؛ از این رو علم در حوزه ها معنایی کاملاً متفاوت با علم مدرن است. در علم مدرن با مرجعیت زدایی نسبت به وحی و کتب مقدس مواجه هستیم و عقل وسیله ای برای تحصیل علم به حساب نمی آید. علمی که در حوزه های علمیه جریان دارد به دنبال کشف حقیقت هست چون دین قوامش به حقیقت است نه به کارکرد اجتماع.

بین هویت دینی حوزه های علمیه و هویت علمی آنها پیوندی ناگسستنی وجود دارد به نحوی که اگر معنای علم عوض شود، یک استحاله همه جانبه نسبت به هویت دینی حوزه های علمیه به وجود خواهد آمد.

در گذشته رقبای حوزه علمیه در خارج از مرزهای جهان اسلام بوده اند ولی امروزه با بسط مدارس و دانشگاه ها این رقابت به درون مرزهای شیعی کشیده شده است. در جوامع شیعی یک نهاد علمی دیگری متاثر از فرهنگ رقیب به وجود آمده است که معنای دیگری از علم را توسعه و بسط می دهد. البته این رقابت به‌ شدت ناخودآگاهانه است و حوزه های علمیه نسبت به این شأن و منزلت خود غافل هستند.

 

به رغم این رقابتی که در بعد علمی جامعه شیعی شکل گرفته است اما حوزه علمیه همچنان ارتباطش را با بدنه فرهنگی جامعه حفظ کرده است ولی بیش از آنکه ظرفیت مرجعیت علمی خودش را مورد استفاده قرار دهد از ظرفیت مرجعیت دینی خودش بهره می برد.

در این تحولاتی که در این صد سال رخ داد عمدتاً تلاش حوزه های علمیه در حفظ میراث فقهی خودش محدود شده است. اگر مرجعیت حوزه بخواهد در این سطح باقی بماند و مرجعیت خودش را در قلمروی لایه هایی که عقبه فقه را تأمین می کند از دست دهد تردیدی نیست که دیگر جایی برای مرجعیت دینی او باقی نخواهد ماند.


پارسانیا حوزه صدساله نشست تخصصی حوزه قم مرجعیت
هم‌رسانی

مطالب مرتبط
نظر شما