مروری بر زندگی علمی و سیاسی آیت الله سید صادق روحانی
آیت ﷲ العظمى آقاى سید محمد صادق حسینى روحانى درمحرم الحرام سال ۱۳۴۵ هـ.ق(۱۳۰۵ هـ.ش) در شهر دیرپاى علم و تمدن و اندیشه و فرهنگ اسلامى – قم – در خاندانى حسینى تبار، با پیشینه اى از علم و تقوى و فضیلت دیده به جهان گشود.
والدشان مرحوم حضرت آیت ﷲ آقاى حاج میرزا محمود روحانى (قدس سره) از مفاخر روحانیت و حوزه علمیه قم است که در سال ۱۳۰۷ (هـ.ق) در قم بدنیا آمد. در سال ۱۳۳۰ (هـ.ق) وارد نجف اشرف شد و از محضر حضرات آیات عظام آسید ابوالحسن اصفهانى(ره) و میرزاى نائینى(ره) بهره ها برد. مدتى در مشهد مقدس از شاگردان مرحوم آیت ﷲ العظمى حاج آقا حسین طباطبایى قمى(ره) بود. بعد از آن به حوزه علمیه قم آمدند. با تلاش، کوشش و پایمردی هاى ایشان، حضرت آیت ﷲ العظمى حاج شیخ عبدالکریم حایرى(ره) به قم آمدند و تدریس علوم حوزوى را شروع کردند.
ایشان از شاگردان خاص و مخصوص و مورد عنایت آیت ﷲ حایرى بودند.
آیتﷲ میرزا محمود روحانی سالیان سال بعد از فوت پدر بزرگوارشان مرحوم آیت ﷲ العظمى آقاى آسید صادق روحانى(ره) در مسجد آقا ضمن اقامه نماز جماعت، پاسخگوى مسائل شرعى و گره گشاى مشکلات مردم بودند. از اقدامات ایشان مى توان به همکارى با آیت ﷲ کاشانى در قضیه ملى شدن نفت، مبارزه جدى با رضاخان در مورد کشف حجاب و دین زدایى از مملکت، دعوت و تلاش براى ورود آیت ﷲ العظمى حایرى به قم، زمینه سازى براى تدریس ایشان و همکارى، همفکرى و یارى جهت تأسیس حوزه علمیه قم و… را نام برد.
– تحصیلات
حضرت آیت ﷲ سیدصادق روحانی دروس پایه ادبیات عرب را در قم نزد پدر بزرگوارشان فرا گرفتند. سپس در سال ۱۳۵۵ (هـ.ق) در سن ۱۰ سالگى به همراه برادر بزرگترشان براى استفاده از اساتید بزرگ و نام آور حوزه علمیه کهنِ نجف اشرف، رنج و مشکلات هجرت از قم به نجف را پذیرا شدند. به دلیل هوش و استعداد فوق العاده و حیرت برانگیزشان دوره چند ساله دروس «سطح» را در مدت یک سال به اتمام رساندند و به امتحان و توصیه آیت ﷲ العظمى خویى در سن ۱۱ سالگى وارد درس خارج فقه و اصول شدند. ورود یک نوجوان ۱۱ ساله به درس خارج فقه و اصول، آن هم همدوش طلاب با سابقه و بزرگسال حوزه علمیه کهنِ نجف، براى همگان حیرت آور و شوق آفرین بود.
آیت ﷲ زاده میلانى نقل مى کند که : آیت ﷲ العظمى خویى به پدرم آیت ﷲ العظمى میلانى فرمودند : افتخار مى کنم به حوزه اى که در آن نوجوان یازده ساله در کنار شاگردان بزرگسال و علماى بزرگ و همراه با آنان «مکاسب» را مى خواند و مطالب مکاسب را بهتر از دیگران مى فهمد و تحلیل مى کند. علاقمندان به علوم اسلامى و حوزوى مى دانند که کتاب ارزشمند مکاسب از تألیفات مرحوم شیخ انصارى است که در حوزه هاى علمیه تدریس مى شود و یکى از کتاب هاى مهم و سنگین حوزوى است که فهمیدن و درک مطالب آن نیاز به شاگردان با کفایت و پر استعداد دارد.
– اساتید
عمده اساتید ایشان عبارتند از:
۱- حضرت آیت ﷲ العظمى آقاى حاج شیخ کاظم شیرازى (قدس سره) (۱۲۹۰ -۱۳۶۷)
۲- حضرت آیت ﷲ العظمى آقاى حاج شیخ محمد حسین اصفهانى معروف به کمپانى (قدس سره) (ت ۱۳۶۱)
۳- حضرت آیت ﷲ العظمى آقاى حاج شیخ محمد على کاظمینى (قدس سره)
۴- حضرت آیت ﷲ العظمى آقاى حاج سید ابوالحسن اصفهانى (قدس سره) (۱۲۸۴ – ۱۳۶۵)
۵- حضرت آیت ﷲ العظمى آقاى حاج شیخ محمدرضا آل یاسین (قدس سره)
۶- حضرت آیت ﷲ العظمى آقاى حاج سید ابوالقاسم خویى (قدس سره) (۱۳۱۷ – ۱۴۱۳)
۷- حضرت آیت ﷲ العظمى آقاى سید محمد حسین طباطبایى بروجردى (قدس سره) (۱۲۹۲ – ۱۳۸۰)
آیت ﷲ العظمى روحانى از وجود تمامى اساتید نام آور خود استفاده نمودند و خود را همیشه مدیون محبت ها و الطاف خالصانه آن بزرگواران (رضوان ﷲ تعالى علیهم) مى دانند. اما در این میان نقش آیت ﷲ خویى برجسته تر و قابل توجه تر است و ۱۵ سال موفق به شرکت در دروس خصوصى و عمومى آیت ﷲ العظمى خویى شدند. هوش، پشتکار و استعداد معظم له، ایشان را مورد علاقه و توجه خاص اساتید و مراجع، بخصوص مورد عنایت خاصه آیت ﷲ خویى قرار داده بود.
– تدریس
معظم له تدریس دوره هاى مختلف علوم اسلامى را در همان ایام نوجوانى در صحن حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین على(ع) در نجف اشرف آغاز کردند. آیت ﷲ سیدصادق روحانى پس از مدت کوتاهى که در دروس آیت ﷲ العظمى خویى(ره) شرکت کردند، با تقریر دروس اصول و فقه استاد؛ آنان را براى عده اى از طلاب و علاقمندان به دروس حوزوى، تدریس مى کردند.
به همین دلیل بود که ارتباط آیت ﷲ خویى روز به روز با معظم له بیشتر مى شد. با اینکه اغلب آیت ﷲ العظمى خویى در جلسه تدریسشان به کسى اجازه طرح اشکال نمى دادند به آیت ﷲ العظمى روحانى در میان عده ای از شاگردان مى فرمودند: چرا در مباحثه ها اشکال نمى کنى. من از شما مى خواهم اشکال و ایرادهایى که به نظرتان مى رسد را مطرح کنید. و این نشان از نبوغ فکرى و شایستگى ویژه آیت ﷲ العظمى روحانى دارد.
ارتباط تنگاتنگ استاد و شاگرد تا آنجا ادامه یافت که زیادى از شب هاى تعطیلى آن مرجع فقید(ره) به حجره آیت ﷲ العظمى روحانى مى آمدند و ساعت هاى مدیدى به بحث و بررسى مسائل علوم اسلامى مى پرداختند و در انتها معظم له، استاد را تا درب منزلشان همراهى مى کردند.
– عزیمت به قم:
وی در اواخر سال ۱۳۲۹ (هـ. ش) وارد قم شدند و در اوایل سال ۱۳۳۰ (هـ. ش) و به مدت نیم قرن به تدریس دروس خارج فقه و اصول در صحن مطهر حضرت معصومه(س) پرداختند.
ایشان به هنگام تدریس، متین و گویا سخن مى گفتند. به دلیل وسعت احاطه شان بر موضوعات علمى، از پرداختن به زواید پرهیز مى کردند. درس ایشان فشرده اى از آراء و مبانى بزرگان و فقیهان نامى به همراه نظریات خودشان است که با بحث و استدلال، بر رد یا قبول آن مبانى مى پرداختند. در جلسات تدریسشان به مبارزه با جمود، یکسو نگرى، احتیاط زدگى، تقلید و پیروى کورکورانه از بزرگان مى پرداختند، زیرا معتقد بودند که تقلید و تعصب و غیر منطقى روى اقوال بزرگان و مبارزه با هر نظر نو، توان علمى را از حوزه مى گیرد. از این رو معظم له با حفظ احترام بزرگان و تأکید بر این امر، با نظرات آن ها نقادانه برخورد مى کردند.
آثار علمی
۱- فقه الصادق؛ (به زبان عربى): دایرة المعارف کامل فقه تشیع. این کتاب عظیم و بزرگ که به عنوان یک منبع مرجع شناخته شده است در ۲۶ جلد بارها در داخل و خارج کشور به چاپ رسیده است. چاپ جدید آن هم اکنون در ۴۱ جلد (با ذکر منابع و مصادر) منتشر شده است.
آیت ﷲ العظمى روحانى تالیف این مجموعه فقهى را از سال ۱۳۷۰ قمرى (۶۰ سال پیش) آغاز کرده و در سال ۱۳۹۸ هجرى قمرى و در اوج مبارزات بر علیه رژیم ستمشاهى و در حالى که در تبعید به سر مى بردند، نگارش آخرین جلد آن را به پایان رسانده اند.
یکى از امتیازات این مجموعه فقهى آن است که طلاب و محققین را از مراجعه به کتب فقهى جهت اطلاع از آراى دیگر فقیهان بى نیاز مى کند؛ چه آنان که در قرن هاى گذشته مى زیسته اند و چه آن دسته از فقیهان معاصر مانند آیت ﷲ خوئى، میرزاى نائینى، محقق اصفهانى و آیت ﷲ حکیم که پیش از نگارش این مجموعه آراى فقهى خود را عرضه کرده اند و حتى فراتر از این، آراى آن دسته از فقیهانى را گرد آورده است که مراجعه به آثارشان چندان رواج ندارد؛ مانند برخى از آراى آیت ﷲ کاظم شیرازى و آیت ﷲ عبد الکریم حائرى.
از نکات قابل اشاره آنکه حضرت آیت ﷲ العظمى بروجردى(ره) دو بار از کتاب فقه الصادق در منبر تدریس خود مطالبى نقل فرمودند و حضرت آیت ﷲ العظمى خویى(ره) در وصف این کتاب طى نامه اى مرقوم فرمودند که: «من کتاب فقه الصادق را شخصا براى آیت اللّه کاشف الغطاء بردم و گفتم: ببینید من چه خدمت بزرگى به عالم اسلام و فقاهت نموده ام و چنین عالم محققى را تربیت کرده ام».
مهم‌ترین ویژگى و نقاط تمایز موسوعه «فقه الصادق» را مى توان در موارد زیر خلاصه کرد:
تمامیت، جامعیت، تتبع و کاوشگرى، پژوهشگرى و تحقیق، توجه به فقه پویا، جدید و به روز بودن، روانى و راحتى متن.
همچنین ده‌ها اثر علمی منتشر شده در موضوعات مختلف فقهی.
– مرجعیت
بعد ازبازگشت ایشان از حوزه علمیه نجف اشرف و شروع به تدریس درس خارج فقه و اصول و با توجه به نگارش کتاب عظیم فقه الصادق بعد از فوت آیت ﷲ العظمى بروجردى(ره) به پیشنهاد علماء، فضلاء و مدرسین نام آور، رساله عملیه ایشان منتشر شد. طبق آنچه در کتابخانه ملى ایران موجود است، اولین چاپ رساله توضیح المسائل ایشان مربوط به سال ۱۳۴۰(هـ. ش) مى باشد.
– سلوک سیاسی:
آیتﷲ سیدصادق روحانی همواره به مسائل اجتماعی و سیاسی روز اهمیت فراوانی قائل بودند و در دوران پهلوی به عنوان بک عالم مبارز شناخته می‌شدند. از ایشان ده‌ها اعلامیه در محکومیت اقدامات حکومت پهلوی منتشر شده است.
در یکی از این اطلاعیه‌ها که به مناسبت محکومیت حادثه ۱۹ دی منتشر شده آمده‌است:« این فاجعه دلخراش، که در صفحات تاریخ ثبت خواهد شد و موجب تأثر و تأسف هر انسان با احساسى است، سودى جر افزودن به کینه و نفرت مردم مسلمان بر عاملین آن نخواهد داشت و مایه اندوه است که هنوز اجساد مقتولین از طلاب و مردم مسلمان را به صاحبان آنها تحویل نداده اند و امکان ملاقات زخمى شدگان را از ما سلب کرده اند و با محاصره منازل مراجع ارتباط آنان را با حوزه علمیه و مردم قطع کرده اند و عده اى از فضلا و مدرسین حوزه را نیز دستگیر و تبعید نموده اند.
آیا این است مفهوم آزادى و فضاى سیاسى باز؟ آیا این است مراعات اصول بین المللى و قانون اساسى؟ آیا این است احترام به حقوق بشر؟
ما این قبیل اعمال خلاف انسانى و ضد بشرى و قرون وسطایى را تقبیح نموده و محکوم مى دانیم و از خداى متعال بر بازماندگان شهداى این فاجعه، شهداى راه حق و فضیلت صبر و اجر جزیل خواهانیم و حتماً خداوند مسئولین این جنایت را به سختى کیفر خواهد فرمود.»
وی همچنین در سالهای نخست انقلاب فعالیت جدی در تبیین مسائل فقه حکومتی داشت.
او به مسائل سیاسی جهان اسلام نیز توجه ویژه‌ای داشت. موضوع فلسطین از جمله این مسائل بود. او در مصاحبه‌ای با یکی از روزنامه‌ای عربی گفت:« مساله فلسطین، مساله تمام مسلمانان است، و ما همیشه از آن دفاع کرده ایم. من همیشه برای احقاق حقوق ملت فلسطین دعا می کنم. باید پرسید این تعداد یهودیان اندک چگونه می خواهند بر یک میلیارد مسلمان پیروز شوند؟ مسلمانان می بایست با قدرت، سرزمین فلسطین را به صاحبان حقیقی آن، بازگردانند. من از همین جا، مسلمانان را به اتحاد با یکدیگر فرا می خوانم و از آنان می خواهم به ریسمان الهی چنگ زنند و پراکنده نشوند. »
مباحثات
سید صادق روحانی فقه الصادق صدسالگی حوزه حوزه قم آیت الله خویی
هم‌رسانی
مطالب مرتبط
- نفوذ ساواک به جلسه سری روحانیون مبارز
- سیدرضی شیرازی: آقای بروجردی تاکید داشت از حکومت پول نگیرد، حتی برای ساخت مسجد اعظم کمک شاه را قبول نکرد
- توجه ویژه حاج شیخ عبدالکریم به نویسندگان متعهد و رعایت اخلاق پژوهش
- وضعیت انتشار مطبوعات دینی در قم از سال ۱۳۱۳
- گزارشی از آئین رونمایی کتاب «تحولات فکری حوزه علمیه قم (۱۳۵۷_۱۳۰۱)
- مهدوی کنی: موضع‌گیری‌های علامه طباطبایی موجب نارضایتی طلاب انقلابی شده بود
- متن نامه تحلیلی مصباح یزدی به امام در سال 1342
- واعظی: ویژگی مهم امروز حوزه قم، «تقویت وجه اجتماعی» است
جدیدترین مطالب
15 دی‌ماه در گذر تاریخ
پربازدیدها
پرونده ویژه
فراخوان همایش
شبکه‌های اجتماعی
نظر شما