گزارش از نشست دوره ای حوزه صد ساله با حضور حجت الاسلام فروغی با موضوع زندگی و زمانه آیت الله موسس به روایت اسناد تاریخی

حاج شیخ عبدالکریم به دنبال مدیریت فضای سیاسی دورانش بود

یکی از موضوعات مهم، بررسی تحولات تاریخی، سیاسی، اجتماعی حوزه ی علمیه قم است که وابسته به تحلیل زندگی حاج شیخ عبدالکریم حائری هست.

در این نشست حجت الاسلام فروغی در تبیین این مساله با بیان اینکه ؛ باید توجه داشت که در تحلیل کردن انسانها و قضاوت در مورد عملکرد آنها باید به شرایط زمانه خودشان توجه داشت گفت: این در حالی است که متاسفانه غالباً‌ با شرایط زمان خودمان به تحلیل گذشتگان می پردازیم و این ما را به اشتباه می اندازد. از این رو در تحلیل شخصیت شیخ عبدالکریم حائری باید زمانه او را فهمید و برای این مهم باید به اسناد مراجعه نمود.

حاج شیخ متولد 1242 هجری شمسی در مهرجرد یزد است و اولین نفر در خانواده ی حائری هاست که طلبه و ملبس می شود. تا مدتی در محل تولد خود به تحصیل می پردازد و بعد عازم عتبات می شود. در کربلا با فاضل اردکانی مواجه می شود و هر چند فرصت شاگردی او را به دست نمی آورد اما یکی از نقطه های عطف زندگی او دیدار با فاضل اردکانی است به نحوی که شالوده ی شخصیتی ایشان متاثر از فاضل اردکانی می باشد.

 آیت الله حائری در زمان تحصیل خود در عتبات،‌ عازم مکه می شوند و در‌ آنجا با فرزندان حاج محسن عراقی (اراکی) آشنا شده و همین مطلب موجبات سفر اول ایشان در سال 1317-18ق به اراک را آماده می کند. اخلاق حاج شیخ با چیزی که از علما انتظار می رفته سازگاری نداشته است و ایشان در مدت اقامت خود در اراک سعی در شکستن این تصویر نادرست از مقام روحانیت دارند؛ ولی از آنجا که توقعات از ایشان، عمل در خور شأن یک عالم است، نمی توانند اقامت خود در اراک را ادامه داده و سفر فرارگونه خود به عتبات را پایه ریزی می کنند.

شیخ مدتی در نجف می ماند ولی در زمانی که نزاع مشروطه در انجا نقل محافل است، به کربلا رفته و از این رو نامش حائری می شود. در این زمان به تدریس مشغول می شود و برای اینکه به نزاعهای سیاسی دامن نزد،‌ یک کتاب از آخوند خراسانی که موافق مشروطه است و یک کتاب از سید یزدی که مخالف است تدریس می کند و این روحیه بی طرفی حاج شیخ تا آخر عمر محفوظ می ماند.

 

آیت الله حائری در سال 1293 ش برای بار دوم به اراک می آید. در سال 1298 ش سید محمد کاظم یزدی مرحوم می شود و گروهی اصرار در مرجع قرار دادن ایشان دارند اما حاج شیخ با سیاه دانستن وضعیت اجتماعی ایران از این کار خودداری کرده و بر فعالیت در ایران تاکید می کنند. ایشان در این دوره مدرسه ای در اراک تاسیس می کنند که مقدار قابل توجهی طلبه در آن مشغول به تحصیل هستند.

 ایت الله حائری بر اثر اصرارهای فراوانی که از جانب علمای قم صورت می پذیرد به آنجا سفر می کنند و علمای قم با از خودگذشتگی، موجبات اقامت ایشان در قم را فراهم می کنند، البته مشهد بودن قم و همچنین پشتیبانی مالی توسط چندتن از بازاریان تهرانی در این مورد بی تاثیر نیست.

در مورد عملکرد سیاسی ایت الله حائری برخی معتقدند که ایشان خود را از سیاست کنار کشیده بود در حالیکه اسناد موجود خلاف آن را ثابت می کند،‌ البته همانطور که گفته شد عملکرد ایشان باید با توجه به شرایط زمانه خودشان سنجیده شود. ماجرای علمای تبعید شده از عراق و همچنین قصه ی آقانورالله اصفهانی و حضور همسر رضاخان در حرم حضرت معصومه (س) و کشف حجاب به خوبی نشان می دهد که حاج شیخ خود را از سیاست کنار نکشیده است و سعی در مدیریت فضای سیاسی کشور دارد.

صدسالگی حوزه آیت الله موسس حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی نشست تخصصی

هم‌رسانی

---

مطالب مرتبط

• ناگفته هایی از زندگی و سلوک اجتماعی شیخ عبدالکریم حائری
• جریان های فکری سیاسی حوزه علمیه قم، در سالهای ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷
• آقای مسجدشاهی گفت قم جای ما نیست، نمی‌توانیم با اینطور زندگی بسازیم!
• شیخ عبدالکریم حائری: می‌دانم که به دلیل وارد نشدن به سیاست، بدنام خواهم شد
• توجه ویژه حاج شیخ عبدالکریم به نویسندگان متعهد و رعایت اخلاق پژوهش
• سید صدرالدین صدر، وصی شیخ عبدالکریم و پدر معنوی فداییان اسلام
• گزارش کاشف الغطا از منابع مالی حوزه در زمان شیخ عبدالکریم حائری
• شیخ عبدالکریم نمی خواست حوزه‌ با پول سرمایه‌دارها اداره شود